หน้า:โฉมหน้าศักดินาไทย (9th ed).pdf/104

หน้านี้ยังไม่ได้พิสูจน์อักษร
จิตร ภูมิศักดิ์  ๑๓๑ 

ที่สุดก็ได้ปรากฏออกมาเป็น "พระอัยการตําแหน่งนาทหารและพลเรือน" ซึ่งพระบรมไตรโลกนาถประกาศใช้เมื่อ พ.ศ. ๑๙๙๘ ตามพระอัยการนี้ กษัตริย์-คือพระบรมไตรโลกนาถได้ประกาศอย่างเต็มภาคภูมิว่า เป็นผู้ครอบครองที่ดินทั้งมวลทั่วทั้งพระราชอาณาจักร พระอัยการฉบับนั้นเรียกขานกษัตริย์ว่า "พระบาทสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถนายกดิลกผู้เป็นเจ้าเกล้าภูวมณฑลสกลอาณาจักร ฯลฯ" เมื่อเช่นนี้แล้ว กษัตริย์จึงได้ทรงพระกรุณาประทานที่ดินให้แก่พวกวงศ์วานว่านเครือของตนและข้าราชบริพารไปทํามาหากินอีกทอดหนึ่ง

ส่วนแบ่งของที่ดินและอัตราจํากัดขนาดของที่ดินตามที่ปรากฏในพระอัยการนั้นมีดังนี้ คือ

(๑) อัตราของพระบรมวงศานุวงศ์หรือวงศ์วานว่านเครือกษัตริย์รวมทั้งข้าราชการฝ่ายใน :

- สมเด็จพระอนุชาธิราชหรือสมเด็จพระเจ้าลูกเธอที่ได้เฉลิมพระราชมณเฑียรดํารงตําแหน่งมหาอุปราช
ศักดินา ๑๐๐,๐๐๐ ไร่
- สมเด็จพระอนุชา (เจ้าฟ้า) ที่ทรงกรมแล้ว
ศักดินา ๕๐,๐๐๐ ไร่
- สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ (เจ้าฟ้า) ที่ทรงกรมแล้ว
ศักดินา ๔๐,๐๐๐ ไร่
- สมเด็จพระอนุชา (เจ้าฟ้า) ที่ยังมิได้ทรงกรม
ศักดินา ๒๐,๐๐๐ ไร่
- สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ (เจ้าฟ้า) ที่ยังมิได้ทรงกรม
ศักดินา ๑๕,๐๐๐ ไร่
- พระอนุชา (พระองค์เจ้า) ที่ทรงกรมแล้ว
ศักดินา ๑๕,๐๐๐ ไร่