ผลต่างระหว่างรุ่นของ "พงศาวดารเมืองหัวพันห้าทั้งหก"

เนื้อหาที่ลบ เนื้อหาที่เพิ่ม
บรรทัดที่ 33:
ข้าพเจ้าท้าวเมืองท้างบุญในเมืองซำเหนือให้ถ้อยคำว่า
 
เดิมเมื่อปีมะแมตรีศก ๑๒๓๓ (พ.ศ. ๒๔๑๔) ข้าพเจ้าทราบว่าพวกจีนธงแดง ธงเหลือง ธงลาย ยกพวกมาตีเมืองสิบสองจุไทย คือ เมืองม่วย ๑ เมืองลา ๑ เมืองมอก ๑ เมืองตืก ๑ เมืองวัด ๑ เมืองลอ ๑ เมืองคาง ๑ เมืองหวก ๑ เมืองควาย ๑ เมืองไล ๑ เมืองแถง ๑ เมืองจัน ๑ รวม ๑๒ หัวเมือง พวกฮ่อตีได้แล้วแต่จะเปนวันเดือนปีใด ข้าพเจ้าจำไม่ได้ เมื่อบิดาข้าพเจ้ายังมีชีวิตอยู่ ณวัน {{จันทรคติ|วัน=|ขึ้น=๑๕|เดือน=}} ค่ำ ปีจอ ฉศก ๑๒๓๖ (พ.ศ. ๒๔๑๗) พวกฮ่อข้าศึกธงแดง ธงลาย คุมไพร่พลประมาณ ๒๐๐๐ คนเข้ามาตีเมืองสบแอดแตกแล้ว พวกฮ่อถอยไปตั้งค่ายอยู่ที่บ้านเชียงเคือง ไกลกับเมืองสบแอดประมาณ ๓ ชั่วโมง ข้าพเจ้าได้รู้ว่าเจ้าเมืองเชียงค้อแต่งให้เพี้ยพลไปรับกับฮ่อ ต่างคนไม่แพ้ชนะกัน เพี้ยพลก็ถอยทัพกลับมาเมืองเชียงค้อ ณปีกุญสัปตศก (พ.ศ. ๒๔๑๘) เจ้าเมืองเชียงค้อแต่งให้เพี้ยพิมคุมไพร่ไปรบกับฮ่อที่ค่ายเมืองวันต่างคนต่างไม่แพ้ชนะกัน เพี้ยพิมก็ถอยทัพลงมาเมืองเชียงค้อ เหตุที่ถอยลงมานั้นเปนการช้านาน ต้องเปลี่ยนกันไปรบ แต่ได้สู้กันนั้นประมาณ ๒ ปีไม่แพ้ชนะกัน ไพร่พลที่ได้รบกันต่างคนต่างตาย แต่ฝ่ายไหนจะตายมากน้อยเท่าไรข้าพเจ้าหารู้ไม่ ในปีกุญสัปตศก ๑๒๓๗ (พ.ศ. ๒๔๑๙) พวกหัวเมืองคิดพร้อมใจกัน เมืองซำเหนือ ๑ เมืองโสย ๑ เมืองเชียงค้อ ๑ เจ้าเมืองเชียงค้อเปนแม่ทัพคุมไพร่ประมาณ ๕๐๐ คน เมืองซำเหนือคุมไพร่ประมาณ ๑๕๐ คน เมืองโสยคุมไพร่ประมาณ ๖๐ คน เข้าสมทบกันทั้ง ๓ เมือง รวม ๗๑๐ คน ยกไปตั้งค่ายที่เมืองวันไกลกับค่ายฮ่อประมาณ ๕ ชั่วโมงเศษ แล้วเจ้าเมืองเชียงค้อแต่งให้ท้าวเชียงเปนนายทัพคุมไพร่ ๔๖๐ คน ยกไปที่นาสบกอง แล้วพวกฮ่อยกพลออกจากค่ายมาที่นาสบกองประมาณ ๑๐๐ คน แล้วพวกท้าวเชียงก็ออกรบกับพวกฮ่อตั้งแต่เวลาเช้า ๓ โมงครั้นเวลาบ่าย ๓ โมง พวกฮ่อแบ่งพลออกสกัดตัดหลัง ฮ่อยิงท้าวเชียงนายทัพตาย พวกท้าวเชียงแตกฮ่อมาเข้าค่ายเมืองวัน เวลานั้นฮ่อก็หา ได้ติดตามมาไม่ เจ้าเมืองเชียงค้อรู้ว่าท้าวเชียงถูกปืนตายในที่รบรุ่งขึ้นเวลาเช้าก่อนกินเข้า เจ้าเมืองเชียงค้อแลพวกข้าพเจ้าแตกฮ่อต่างคนต่างระบาด เจ้าเมืองเชียงค้อหนีฮ่อไปอาศรัยกับข่าแจะอยู่ที่บ้านห้วยมั่น ในเวลาเดียวนั้นอ้ายฮ่อก็ตามไปฆ่าเจ้าเมืองเชียงค้อตายที่บ้านข่าแจะ พวกข้าพเจ้าและไพร่ราษฎรเมืองซำเหนือ เมืองโสย เมืองเชียงค้อ พากันหนีฮ่อซุ่มซ่อนอยู่ในป่าได้ประมาณปีหนึ่ง บิดาข้าพเจ้าคนหนึ่งกับเพี้ยพลน้องชายเจ้าเมืองเชียงค้อ พร้อมใจกันลงไปขอกองทัพ ญวนที่เจ้าเมิองเตินแถง ๆ ก็แต่งให้กวานถือเปนแม่ทัพคุมไพร่ประมาณ ๒๐๐๐ เศษยกขึ้นมา แต่เสบียงอาหารเกณฑ์ไพร่หาบขึ้นมาค่ายรบกับฮ่อ อยู่ที่เมืองเชียงค้อพวกข่าแจะเกิดเปนเจืองขึ้นคือพระยาพระ พระยาว่าน เปนมีพวกประมาณ ๕๐๐ คน พากันมาตีเมืองซำเหนือและหัวเมืองขึ้นแล้วไปตั้งค่ายอยู่ที่นาคูน บิดาข้าพเจ้าให้หม่อมบ่าวลัดพี่เขยข้าพเจ้าเปนแม่ทัพยกไปรบข่าเจืองที่นาคูนแขวงเมืองซำเหนือ เพี้ยพลน้องเจ้าเมืองเชียงค้ออยู่กับพวกญวนแกว สู้รบฮ่อที่เมืองเชียงค้อ กวานถือสู้บนถือสู้ฮ่ออยู่ได้ประมาณ ๓ เดือนสู้ฮ่อไม่ได้ ก็พากันแตกหนีฮ่อกลับลงไปเมืองเตินแถง ครั้นพวกข้าพเจ้ารู้ว่ากวานถือแม่ทัพเมืองญวนแตกหนีฮ่อไปแล้ว พวกข้าพเจ้าสู้รบข่าเจืองอยู่ได้ประมาณ ๒ ปี พวกข้าพเจ้าอดอยากด้วยเสบียงอาหาร ก็พากันอพยพเข้าอยู่บ้านสบกกบ้าง ลงไปอยู่น้ำบากเมืองงอยบ้าง ไปอยู่เมืองกาสีบ้าง พวกข่าแจะก็เลยเปนเจืองตั้งค่ายอยู่ที่ห้วยตาบวนแขวงเมืองซำเหนือกับเมืองซ่อนต่อกัน ข่าแจะพวกนี้เดิมอยู่เมืองแท้น เมืองยาแขวงเมืองแถง แล้วข้าพเจ้ารู้ว่าฮ่อธงลาย ธงแดง ที่หัวเมืองเชียงค้อเมืองสบแอด เมืองซำเหนือ หัวพันทั้งหก และเมืองสิบสองจุไทยเก็บได้ทรัพย์สิ่งของทองเงินตามหัวเมืองซึ่งตีแตก แล้วเอามาแบ่งปันกัน พวกฮ่อธงลายธงแดงเกิดมีความผิดใจกันด้วยแบ่งปันสิ่งของไม่เสมอกัน แล้วว่าจะมีข้าศึกมาก็ไม่ช่วยกัน ในปีกุญนั้นพวกฮ่อก็แยกย้ายกันไปทางเมืองพวนบ้าง เมืองหัวพันทั้งหกบ้าง ต่อมาจนทุกวันนี้ เมื่อข้าพเจ้าแตกไปเที่ยวอาศรัยอยู่ในเมืองต่าง ๆ เมืองซำเหนือก็ร้างว่างเปล่าอยู่ แต่นั้นมาจนถึงปีจออัฐ ๑๒๔๘ ซึ่งกองทัพกรุงเทพ ฯ ยกขึ้นมาปราบปรามพวกจีนฮ่อ แลจัดราชการบ้าน เมืองบ้านเมืองในพระราชอาณาเขตรสยามครั้งนี้นั้น ข้าพเจ้าได้แตกฮ่อไปเสียหลายปีหาได้อยู่บ้านเมืองไม่ ได้ทราบเหตุการณ์แลได้ต่อสู้ฮ่อข่าเจืองซึ่งเปนโจรผู้ร้ายนั้นแต่เท่านี้.
 
== ที่ ๓ เรื่องเมืองโสย ==