เปนตังงุ่ยไซงุ่ย[1] ก็มี ครั้งนั้น ๆ ผู้ที่ได้เมืองก็มี ที่เสียเมืองก็มี ที่อยู่ถาวรก็มี ที่สูญสิ้นไปโดยเร็วก็มี อย่างช้าไม่เกินสิบสองปี อย่างเร็วก็ไม่ถึงปี ยังไม่มีเรื่องใด ๆ ซึ่งผู้เจริญจะเจริญอยู่และผู้ทรุดโทรมจะสูญสิ้นตลอดระยะเวลาช้านานถึงหกสิบปีเหมือนเรื่องสามก๊กนี้เลย
เรื่องสามก๊กนี้เปนเรื่องดีจริง นักปราชญ์ได้อ่านก็ชอบใจ ใครมีปรีชาสามารถได้อ่านก็ชอบใจ ชาวบ้านร้านตลาดได้อ่านก็ชอบใจ ทุคตะเข็ญใจได้อ่านก็คงจะชอบใจ ครั้งกวยทองห้ามฮั่นสิ้นอย่าให้ไปช่วยพระเจ้าฮั่นโกโจแล้วแนะให้ฮั่นสิ้นแข็งเมืองไว้ให้เปนสามก๊ก[2] แต่ครั้งนั้น ฮั่นสิ้นไม่ทิ้งความสัตย์ซื่อซึ่งเปนข้าของราชวงศืฮั่น ฝ่ายห้างอี๋มีแต่ความดุร้ายไม่มีความคิด ได้ฟ่ามแจ้งไว้ใช้ก็ใช้ไม่เปน หัวเมืองทั้งปวงไปตกอยู่ในความคิดแลกำลังของพวกราชวงศฮั่นรวมเข้าเปนก๊กเดียว เรื่องสามก๊กนี้มีลางมาแต่สมัยเมื่อตั้งราชวงศฮั่นดังกล่าวมา ครั้นราชวงศฮั่นทรุดโทรมจึงปรากฏเปนสามก๊ก พระเจ้าฮั่นโกโจเปนกษัตริย์ราชวงศฮั่น
- ↑ ในเรื่องตั้งจิ้น ตอนพระเจ้าแผ่นดิวอ๋าวงุ่ยหนีไปอยู่กับอูยุ่นไถ ตอนนี้เรียก ไซ่งุ่ย เมื่อพระเจ้าแผ่นดินอ๋าวงุ่ยหนีไปแล้วพวกขุนนางพร้อมกันเชิญพระเจ้าแผ่นดินองค์ใหม่ครองราชสมบัติ ตอนนี้เรียก ตั้งงุ่ย
- ↑ ในเรื่องชิดก๊กไซ่ฮั่น ตอนฮั่นอ๋องรบกับฌ้อปาอ๋อง กวยทองบอกให้ฮั่นสิ้นแข็งเมืองไว้ให้เปนสามก๊ก ฮั่นอ๋อง ก๊กหนึ่ง ฌ้อปาอ๋อง ก๊กหนึ่ง ฮั่นสิ้น ก๊กหนึ่ง
