หน้า:นิทานโบราณคดี - ดำรงราชานุภาพ - ๒๔๘๗.pdf/160

หน้านี้ได้พิสูจน์อักษรแล้ว
145

ไต้เมืองหล่มสัก ทางที่เดินไปจากเมืองหล่มสักเปนที่สูง เมื่อไกล้จะถึงเมืองหล่มเก่า เหมือนกับหยู่บนขอบกะทะ แลลงไปเห็นเมืองหล่มเก่าเหมือนหยู่ไนก้นกะทะ แต่เปนเรือกสวนไร่นา มีบ้านช่องเต็มไปไนแอ่งนั้น น่าพิสวง แต่สังเกตดูไม่มีของโบรานหย่างไดสแดงว่า เปนเมืองรัถบาลตั้งมาแต่ก่อน สันนิสถานว่า เหตุที่จะเกิดเมืองหล่มเก่า เห็นจะเปนด้วยพวกราสดรที่หลบหนีภัยอันตรายไนประเทสลานช้างมาตั้งซ่องมั่วสุมกันหยู่ก่อน แต่เปนที่ดินดี มีน้ำบริบูรน์ เหมาะแก่การทำเรือกสวนไร่นาและเลี้ยงโคกะบือ จึงมีผู้คนตามมาหยู่มากขึ้นโดยลำดับจนเปนเมือง แต่เปนเมืองมาแต่สมัยกรุงสุโขทัย มีชื่อปรากตไนสิลาจารึกของพ่อขุนรามคำแหง เรียกว่า “เมืองลุ่ม” ชั้นหลังมาจึงเรียกว่า “เมืองหล่ม” ก็หมายความหย่างเดียวกัน แต่เมืองหล่มสักเปนเมืองตั้งไหม่ไนชั้นหลัง เข้าไจว่า เพิ่งตั้งเมื่อรัชกาลที่ 3 กรุงรัตนโกสินท์นี้ เพื่อจะไห้สดวกแก่การคมนาคม จึงมาตั้งเมืองที่ริมลำน้ำสัก และเอาชื่อลำน้ำเพิ่มเข้าเรียกว่า “เมืองหล่มสัก” ไห้ผิดกับเมืองหล่มเดิม แต่เหตุไดลำน้ำจึงชื่อว่า “ลำน้ำสัก” หรือ “ลำน้ำป่าสัก” ข้อนี้ฉันสืบสวนไม่ได้ความ สิ่งสำคันอันไดที่มีคำว่า “สัก” เปนชื่อหรือป่าไม้สักทางนั้นก็ไม่มี ต้องยอมจน

เดิมฉันคิดว่า ขากลับจะลงเรือที่เมืองหล่มสัก ล่องลำน้ำสักลงมาจนถึงเมืองสระบุรี แต่น้ำลดเสียมากแล้ว จะลงเรือมาแต่เมืองหล่มสักไม่ได้ จึงต้องเดินบกย้อนกลับมาลงเรือที่เมืองเพชรบูรน์ ฉันสั่งไห้ส่งเรือ

19