ออกแต้มนั้นนี้อย่าง ๑) ได้ความในเรื่องมูลเหตุที่จะเกิดการเล่นโปแต่เท่านี้
ส่วนเหตุเดิมที่จะเกิดหวยนั้น ได้ความในหนังสือซื่อยังว่า หวยเปนของพึ่งคิดขึ้นในแผ่นดินพระเจ้าเตากวาง รัชกาลที่ ๖ ในราชวงศ์ใต้เชง เสวยราชย์แต่ปีมเสง พ.ศ. ๒๓๖๔ จนปีจอ พ.ศ. ๒๓๙๔ (ตรงกับรัชกาลที่ ๒ ต่อรัชกาลที่ ๓ กรุงรัตนโกสินทรนี้) ว่า มีผู้คิดเล่นที่อำเภอว่างง่ามในมณฑลเจ๊เกี๋ยงก่อน จีนเรียกว่า "ฮวยหวย" คือทำป้ายเล็ก ๆ ๓๔ ป้าย เขียนชื่อคนโบราณลงป้ายละชื่อ ชื่อคนโบราณเหล่านั้น คือ ชื่อว่า สามหวย ง่วยโป๊ เปนต้น ล้วนเปนคนครั้งราชวงศ์ซ้องทั้งสิ้น ลักษณที่เล่นนั้น เจ้ามือเลือกป้ายอัน ๑ ใส่ลงในกระบอกไม้ ปิดปากกระบอกเสียแล้วเอาแขวนไว้กับหลังคาโรง ให้คนทายว่าจะเปนชื่อคนไหนใน ๓๔ ชื่อนั้น ถ้าทายถูกเจ้ามือก็ใช้ให้ ๓๐ ต่อ ถ้าทาย ผิดก็เอาเดิมพันเสีย เรื่องมูลเหตุที่ถั่วโปแลหวยเกิดขึ้นในเมืองจีน สืบได้ความดังแสดงมานี้.
ทีนี้ จะกล่าวถึงเรื่องตำนานการเล่นถั่วโปแลหวยมามีขึ้นในเมืองไทยตลอดจนถึงเรื่องตำนานที่เลิกการเล่นเหล่านั้นต่อไป การเล่นถั่วแลโปจะเข้ามาถึงเมืองไทยเมื่อใด ไม่มีหลักฐานที่จะทราบได้แน่ ทราบได้แต่หวยซึ่งจะอธิบายต่อไปข้างน่า ถึงกระนั้น ก็มีเค้าเงื่อนพอจะสันนิฐานได้บ้าง ด้วยปรากฎในเรื่องมูลเหตุว่า การเล่นถั่วเกิดขึ้นในเมืองจีนกว่า ๑๗๐๐ ปีมาแล้ว ส่วนโปนั้นเกิดขึ้นได้ประมาณ ๓๕๐ ปี อาไศรย
