หน้า:ประชุมพงศาวดาร (ภาค ๑๘) - ๒๔๖๒.pdf/4

หน้านี้ได้พิสูจน์อักษรแล้ว

ค้าขายกับต่างประเทศครั้งแผ่นดินสมเด็จพระนารายน์เพียงเท่าที่ปรากฎในหนังสือที่ได้พิมพ์นี้ก็เปนความรู้โบราณคดีน่าอ่านมาก

เรื่องที่  เรื่องประวัติวิชเยนทรนั้น ใครแต่งหาปรากฎไม่ ผู้ที่แปลเปนภาษาไทย ดูเปนสำนวนเดียวกันที่แปลเรื่องการค้าขายที่กล่าวมาแล้ว อันประวัติของวิชเยนทรมีปรากฎหลายความ ถ้าพวกบาดหลวงแต่ง มักจะสรรเสริญว่า วิชเยนทรเปนคนซื่อตรงฉลาดเฉลียว ถ้าพวกพ่อค้านายทหารแต่ง มักจะติเตียนว่า เปนคนโกงปอกปลิ้น แต่สังเกตดู เข้าใจว่า จะกล่าวเกินไปด้วยกัน จะเชื่อฟังว่า จริงแท้ทีเดียว ไม่ได้ด้วยกันทั้ง ๒ ฝ่าย

เรื่องที่  เรื่องจดหมายเหตุราชทูตไทยไปยุโรปในแผ่นดินสมเด็จพระนารายน์ครั้งที่สุด เปนหนังสือพวกบาดหลวงแต่ง พระสารสาสน์พลขันธ์ เยรินี อาจารย์โรงเรียนนายร้อยทหารบก เปนผู้แปล เรื่องราชทูตไทยไปยุโรปครั้งแผ่นดินสมเด็จพระนารายน์ ไปถึง ๔ ครั้งด้วยกัน ไปครั้งแรก เรือแตก ทูตจมน้ำตายหายสูญไปหมด ครั้งที่ ๒ ผู้ที่ไปเปนแต่ไปสืบข่าวราชทูตที่หายไป ครั้งที่ ๓ โกษาปานเปนราชทูตไป โกษาปานกลับมาถึงแล้ว เมื่อราชทูตฝรั่งเศสที่มากับโกษาปานจะกลับไป สมเด็จพระนารายน์จึงทรงแต่งราชทูตให้ไปกับราชทูตฝรั่งเศสอิกครั้ง ๑ เปนครั้งที่สุด ซึ่งปรากฎเรื่องราวในสมุดเล่มนี้ เวลาทูตที่ไปคราวนี้อยู่ในยุโรป ทางนี้สมเด็จพระนารายน์สวรรคต สมเด็จพระเพทราชาขับไล่ฝรั่งเศสไปเสียจากเมืองไทย แต่เอาตัวสำคัญไว้