หน้า:ประชุมพงศาวดาร (ภาค ๑๙) - ๒๔๖๓.pdf/38

๓๑

ในขณะนี้สมเด็จพระเจ้าแผ่นดินไม่มีพระมเหษี พระมเหษีพระองค์ก่อนได้ สิ้นพระชนม์เสียเมื่อ ค.ศ. ๑๘๖๒ และแม้พระเจ้าแผ่นดินจะมีบาทบริจาริกาเปนอันมาก ก็ยังไม่มีใครที่ได้ทรงยกย่องตั้งขึ้นในตำแหน่งพระมเหษี ส่วนพระราชกุมารและพระราชกุมารีมีจำนวนในรวาง ๖๐ หรือ ๗๐ พระองค์ ที่ทรงพระชนม์พรรษาแก่กว่าทั้งหมด ๔ พระองค์ คือ พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้ายิ่งเยาวลักษณ์ พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าทักษิณชา และพระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าโสมาวดี มีพระชนมายุในราว ๑๖ พรรษาทุกพระองค์ และสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าจุฬาลงกรณ์มีพระชนมายุราว ๑๕ พรรษา ย่อมเปนที่เข้าใจกันว่า พระองค์นี้จักได้เปนผู้สืบราชสมบัติ ด้วยเวลานี้ไม่มีพระเจ้าแผ่นดินที่ ๒ แต่ก็ยังไม่แน่ทีเดียวว่าเปนเช่นนั้น เพราะในกรุงสยามแม้จะถือกันว่าพระราชโอรสผู้เปนมกุฎราชกุมารเปนทายาท ที่จะสืบพระราชวงศ์ก็ดีแต่ใช่ว่าตำแหน่งจักตกแก่พระราชโอรสพระองค์ ใหญ่เสมอไปหามิได้ พระเจ้าแผ่นดินมีพระราชอำนาจสิทธิ์ขาดที่จะทรงเลือกตั้งแต่งใครเปนรัชทายาทของพระองค์ก็ได้ ถึงกระนั้นที่พระองค์จักทรงกระทำไปโดยขัดต่อความนิยม ของข้าราชการผู้เปนมุขมนตรี ก็ไม่ได้ มีตัวอย่างเช่นครั้งพระเจ้าแผ่นดินในรัชกาลที่ล่วงแล้วมา ( หมายว่ารัชกาลที่ ๓ ) มีพระราชประสงค์จะให้พระราชบุตรของพระองค์เปนผู้รับราชสมบัติ แต่พวกสกุลใหญ่ของท่านผู้สำเร็จ