หน้า:ประชุมพงศาวดาร (ภาค ๓๔) - ๒๔๖๙.pdf/8

หน้านี้ได้พิสูจน์อักษรแล้ว

พร้อมบริบูรณ์ที่เมืองปารีสในสถานที่ต่าง ๆ กันรวม ๓ แห่ง คือ บันดาต้นร่างจดหมายแลต้นร่างหนังสือคำสั่งต่าง ๆ ของฝ่ายฝรั่งเศสที่จะส่งมาเมืองไทยนั้น เก็บไว้ที่คลังหนังสือกระทรวงการต่างประเทศแห่งหนึ่ง แต่หนังสือประเภทนี้มีไม่มากฉบับนัก (Vol. Asie 2, Asie 3, Asie 4, Asie 6,) สำเนาจดหมายที่ส่งมาเมืองไทยก็ดี จดหมายที่ได้รับตอบไปจากเมืองไทยก็ดี ได้แยกเก็บไว้เปนสองแห่ง ที่คลังหนังสือกระทรวงการทหารเรือแห่งหนึ่ง (คลังนี้ได้รวมกับคลังหนังสือของประเทศแล้ว Series B I, vol. 39, 40, B 2, vol. 51 & seq, B 4, Vol. II, 32,133.150), กับคลังหนังสือกระทรวงการประเทศราชอีกแห่งหนึ่ง (Vol. C I. 22 to 27, and Asie Orientale 52) ส่วนหนังสือสัญญาค้าขายแลจดหมายของทูตสยามซึ่งพิมพ์อยู่ในหนังสือเล่มนี้ ข้าพเจ้าได้พบที่กระทรวงการประเทศราชที่กรุงปารีส

ก่อนที่ข้าพเจ้าจะกล่าวถึงหนังสือสัญญาจดหมายเหล่านั้น ข้าพเจ้าจะขอเล่าถึงการเกี่ยวข้องระหว่างประเทศสยามกับประเทศฝรั่งเศสตั้งแต่ พ.ศ. ๒๒๐๗ ถึง พ.ศ. ๒๒๓๑ เสียก่อน ในที่นี้ ข้าพเจ้าจะขอเล่าพอเปนสังเขป ด้วยว่าเหตุการณ์ในยุคนี้ได้มีปรากฎในหนังสือของมองสิเออร์ลูเซียน ลันเย ชื่อว่า เอจู๊ด ฮิสตอริค ซูร์ แล เรอลาสิออง เดอ ลา ฟรางส์ เอ ดู โรโยม เดอ เซียม (ว่าด้วยการเกี่ยวข้องระหว่างประเทศฝรั่งเศสกับพระราชอาณาจักร์สยาม) เรื่อง ๑ ซึ่งพิมพ์ขึ้นเมื่อ พ.ศ. ๒๔๒๖ นั้นแล้ว หนังสือเล่มนี้ได้ถือเอาหนังสือเอกสาร