หน้า:ประวัติฯ ศรีสุริยวงศฯ - ดำรง - ๒๔๗๒.pdf/41

หน้านี้ได้พิสูจน์อักษรแล้ว
๓๔

เพลากลางคืนวันนั้น รุ่งขึ้นเช้า พระยาเดโช พระยาท้ายน้ำ ทันพระเจ้าแผ่นดินที่ป่าโมกข์น้อย ล้อมจับเอาตัวมาได้ เจ้าพระยากลาโหมสุริยวงศสั่งให้เอาไปสำเร็จโทษตามประเพณีกษัตริย์ พระเชษฐาธิราชอยู่ในราชสมบัติปีหนึ่งกับเจ็ดเดือน"

ความที่คัดมาลงตรงนี้อยู่ในหนังสือพระราชพงศาวดาร ฉะบับสมเด็จกรมพระปรมานุชิตชิโนรส ซึ่งเป็นหนังสือพระราชพงศาวดารฉะบับแรกที่ได้ลงพิมพ์เมื่อปีกุน พ.ศ. ๒๔๐๖ ในรัชชกาลที่ ๔ บรรดาผู้ศึกษาพงศาวดารในสมัยนั้นได้อาศัยอ่านหนังสือฉะบับนี้ด้วยกันทั้งนั้น เมื่อใครปรารภถึงเรื่องที่จะต้องมีผู้สำเร็จราชการแผ่นดิน คิดถึงเรื่องพงศาวดารตรงนี้ ก็คงหวาดหวั่น แม้สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศก็คงรู้สึกความลำบากใจ ยังความจริงอีกข้อหนึ่ง คือ ที่ราชการบ้านเมืองตั้งแต่มีฝรั่งเข้ามาเกี่ยวข้อง การบังคับบัญชาลำบากยากยิ่งขึ้นกว่าแต่ก่อน พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวกับสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศถ้อยทีได้อาศัยกันในการรักษาบ้านเมืองให้เป็นปกติมา ถ้าสิ้นพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสียแล้ว ภาระอันลำบากยิ่งทั้งปวงก็จะตกหนักอยู่แก่ท่าน ถ้ามีแต่ตัวท่านเป็นคนสำคัญในแผ่นดินแต่ผู้เดียว ทำอะไรคนทั้งหลายก็จะพากันคอยแต่สงสัยว่า ท่านจะคิดกบฏอย่างเจ้าพระยากลาโหมสุริยวงศครั้งกรุงศรีอยุธยา จึงเห็นควรให้มีพระมหาอุปราชขึ้นไว้ให้เป็นคนสำคัญในแผ่นดินอีกพระองค์หนึ่งอยู่เหนือตัวท่าน ทำนองเดียวกับเมื่อมีพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว พอเป็นเครื่องป้องกันตัวท่านมิให้ถูกสงสัยว่าจะคิดกบฏ บางทีสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรี