หน้านี้ได้พิสูจน์อักษรแล้ว
มูลเหตุแห่งการสร้างวัดในประเทศสยาม
พระเจ้าบรมวงศเธอ กรมพระดำรงราชานุภาพ
ทรงแสดงเปนปาฐกถาที่สามัคยาจารย์
เมื่อวันที่ ๒๔ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๗๑
๑ เมื่อข้าพเจ้ามาแสดงปาฐกถาในสามัคยาจารย์สถานคราวก่อน ได้แสดงลักษณะการปกครองประเทศสยามแต่โบราณ ปาฐกถานั้น ข้างตอนท้ายกล่าวถึงประเพณีการปกครองคณะสงฆ์ ข้าะเจ้าได้คิดใคร่จะแสดงถึงเรื่องสร้างวัดด้วย แต่ในเวลานั้น ยังไม่สดวกใจ ด้วยมีข้อสงสัยในมูลเหตุแห่งการสร้างวัดอยู่บางข้อ คิดค้นหาอธิบายยังไม่ได้ จึงต้องระงับไว้ ครั้นถึงระดูแล้งเมื่อตอนปลายปีที่ล่วงมา ข้าพเจ้าได้มีโอกาสขึ้นไปถึงเมืองสวรรคโลก เมืองสุโขทัย อีกครั้งหนึ่ง นับเป็นครั้งที่ ๓ ไปคราวนี้ ประจวบเวลาเขาถางที่โบราณสถานต่าง ๆ ไว้อย่างเกลี้ยงเกลาตั้งแต่เตรียม
๑
