นายอากร พวกที่อยู่ตามหัวเมืองเรียกกันว่า กรมการจีน เป็นถึงตำแหน่งปลัดเมืองก็มีดังได้กล่าวมาในนิทานที่ ๑๕ เรื่อง อั้งยี่ นั้น พวกกรมการจีนโดยปรกติตั้งหน้าทำมาหากินแสวงหาทรัพย์สมบัติ ไม่แสวงหาอำนาจ และมักบริจาคทรัพย์ช่วยอุดหนุนกิจการต่าง ๆ ให้เป็นประโยชน์แก่ผู้อื่น จึงเข้ากับชาวเมืองได้ทุกชั้นตั้งแต่เจ้าเมือง กรมการ ตลอดจนราษฎร
ที่ข้าพเจ้าไปทางเรือครั้งนั้น นอกจากได้เห็นหัวเมืองรายทางทั่วหมด ยังมีประโยชน์อีกอย่างหนึ่ง ด้วยในเวลาเดินทางต้องนั่งกับนอนไปในเรือวันละหลาย ๆ ชั่วโมง ได้มีเวลาอ่านหนังสือต่าง ๆ เช่น กฎหมาย เป็นต้น ศึกษาหาความรู้วิธีปกครองอย่างโบราณอันมีอยู่ในหนังสือเก่าไปด้วยตลอดทาง อาศัยความรู้ที่ได้ในครั้งนั้น ทำให้ข้าพเจ้าคิดเห็นว่า ความมุ่งหมายของการปกครองทั้งอย่างใหม่และอย่างเก่าก็อยู่ในจะให้บ้านเมืองอยู่เย็นเป็นสุขด้วยกัน แต่เข้าใจอธิบายคำ อยู่เย็นเป็นสุข นั้นผิดกัน
อย่างเก่าถือว่า ถ้าบ้านเมืองปราศจากภัยต่าง ๆ เช่น โจรผู้ร้าย เป็นต้น ก็เป็นสุข ข้อนี้สังเกตได้ในบานแผนกที่แก้กฎหมายในการปกครองแต่โบราณมักอ้างเหตุที่เกิดโจรผู้ร้ายชุกชุมแทบทั้งนั้น เพราะฉะนั้น ตามหัวเมือง เจ้าเมือง กรมการ ก็มุ่งหมายจะรักษาความเรียบร้อยในพื้นเมืองไม่ให้มีโจรผู้ร้ายเป็นที่ตั้ง ตลอดจนถึงเจ้ากระทรวงในกรุงเทพฯ เมื่อเห็นว่า เมืองใดสงบเงียบ ไม่มีเหตุร้าย ก็ยกย่องว่า ปกครองดี ต่อเมืองใดไม่เรียบร้อย โจรผู้ร้ายชุกชุม หรือราษฎรเดือดร้อนด้วยเหจุอื่น จึงให้ข้าหลวงออกไประงับ หรือมีเหตุการณ์ใหญ่โต เช่น เกิดทัพศึก เสนาบดีก็ออกไปเอง จึงไม่มีการตรวจหัวเมืองในเวลาเมื่อเป็นปรกติ
ความคิดที่ว่า จะให้บ้านเมือง
