หน้า:โฉมหน้าศักดินาไทย (9th ed).pdf/109

หน้านี้ยังไม่ได้พิสูจน์อักษร
 ๑๓๖  โฉมหน้าศักดินาไทย

พระยาไชยาธิบดี : กินเมืองตะนาวศรีเมืองโท

พวกพระยานาหมื่นทั้งปวงนี้ ยังมีข้าราชการในบังคับบัญชาเป็นตําแหน่งรองลงไปอีกมากมาย มีศักดินาตั้งแต่ ๕๐ ไร่ขึ้นไปจนกระทั่งถึง ๕,๐๐๐ เป็นที่สุด ถ้าเป็นพระยามหานคร กินเมืองเอกเมืองโท ก็มีตําแหน่งปลัดเป็นผู้ช่วย (เทียบตําแหน่งพระมหาอุปราชในกรุง), มียกกระบัตรเป็นที่ปรึกษาประจําตัว (เทียบเจ้าพระยามหาอุปราชของเมืองหลวง), มีสัสดีเป็นผู้เกณฑ์ไพร่พล (เทียบสมุหพระกลาโหม), มีมหาดไทยเป็นผู้ปฏิบัติการฝ่ายพลเรือน (เทียบสมุหนายก) นอกจากนั้นก็มีกรมเมือง, กรมวัง, กรมคลัง, กรมนา ครบตามขบวนของการบริหารเหมือนในกรุง ถ้าหากใหญ่โตมาก ถือตัวเป็นเจ้าสืบเชื้อวงศ์ อย่างทางนครศรีธรรมราช ก็ยังมีกรมมหาดเล็ก, กรมโหร, กรมล้อมวัง ฯลฯ แม้กระทั่งกรมอาลักษณ์, กรมลูกเธอ๖๗ และแต่ละเมืองก็ยังมีเมืองเล็กเมืองน้อยเป็นเมืองขึ้น พวกข้าราชการเหล่านี้ ล้วนมีศักดินาเป็นอัตราตายตัวกําหนดไว้ทั้งสิ้น

นอกจากพระยานาหมื่นที่ส่งออกไปกินเมืองทั้ง ๘ ดังกล่าวแล้ว ยังมีพระยาพระหลวงอีกมากมายที่ส่งออกไปกินเมืองตรี เมืองจัตวา พวกนี้ มีศักดินาตั้งแต่ ๕,๐๐๐ ลงไป ถ้าจะคัดมาแสดงไว้ก็จะเกินจําเป็น

ส่วนพวกเมียของพระยาพระหลวงทั้งหลาย ต่างได้รับส่วนแบ่งและศักดินาดังนี้

เมียพระราชทาน และเมียหลวง ศักดินาครึ่งศักดินาผัวเมียน้อยทั้งปวง ศักดินาครึ่งศักดินาเมียหลวง

เมียทาส ถ้ามีลูก ศักดินาเท่าศักดินาเมียน้อย

(๓) อัตราสําหรับภิกษุสงฆ์ และนักบวช

ผู้ที่ได้รับส่วนแบ่งที่นา และมีอัตรากําหนดที่ดินมิใช่มีแต่