หน้า:โฉมหน้าศักดินาไทย (9th ed).pdf/23

หน้านี้ยังไม่ได้พิสูจน์อักษร
 ๕๐  โฉมหน้าศักดินาไทย

เครือของชนชั้นเจ้าที่ดินทั้งน้อยใหญ่และข้าราชบริพาร (สมุน) ที่สัตย์ซื่อทั้งมวลที่ถือคติ "อาสาเจ้าจนตัวตาย รับใช้นายจนพอแรง" บรรดากษัตริย์และเจ้าขุนมูลนายที่เป็นอภิชน ซึ่งมีอภิสิทธิ์เหนือประชาชนนั้นย่อมมีกมลสันดานอันไม่รู้จักอิ่มในสิทธิอํานาจและผลประโยชน์ เจ้าขุนมูลนายแต่ละคนต่างก็มีอํานาจเหนือที่ดินผืนโตๆ ด้วยกันทั้งสิ้น การที่จะเข้าร่วมกันเป็นคณะกรรมการเพื่อรักษาผลประโยชน์และการปกครอง จึงจําเป็นต้องมีเงื่อนไขการแบ่งปันอํานาจให้พอเหมาะกับขนาดและปริมาณที่ดินของตน นี่เป็นเงื่อนไขอันเดียวที่พวกเจ้าขุนมูลนายจะตกลงกันได้ด้วยสันติวิธี ถ้าหากเงื่อนไขหรือการปฏิบัติอันไม่เสมอภาคเหมาะสมเกิดมีขึ้นเมื่อใด เจ้าขุนมูลนายที่สูญเสียผลประโยชน์ก็จะแข็งข้อขึ้นต่อสู้โค่นล้มคณะกรรมการชุดเดิมที่ไม่ให้ความเป็นธรรมแก่ตน หรือถ้าพูดง่ายๆ ก็คือจะลุกขึ้นต่อสู้กับคณะกรรมการชุดเดิมที่ไม่ให้สิทธิในการขูดรีดประชาชนเท่าเทียมกับผู้อื่น

ความขัดแย้งและการต่อสู้ภายในชนชั้นศักดินาเช่นนี้ ทําให้ระบบการแบ่งปันอํานาจของพวกศักดินาต้องดําเนินไปโดยถือขนาดและปริมาณที่ดินเป็นบรรทัดฐาน อํานาจของพวกเจ้าขุนมูลนายจะน้อยหรือมากย่อมขึ้นอยู่กับผืนดินที่ตนครอบครอง ซึ่งเงื่อนไขที่กําหนดลงนี้ ได้เป็นเงื่อนไขมาตรฐานที่ใช้อยู่จนกระทั่งระบบศักดินาสลายไป

ในตอนต้นของยุคศักดินา ความขัดแย้งและการต่อสู้ในชนชั้นศักดินาเองยังอยู่ในขั้นรุนแรง กษัตริย์หรือประธานกรรมการยังไม่อาจรวบอํานาจไว้ในกํามือได้โดยเด็ดขาด กษัตริย์จึงต้องยินยอมให้เจ้าขุนมูลนายแต่ละคนมีสิทธิอํานาจเหนือที่ดินของตนได้เต็มที่ พวกเจ้าขุนมูลนายเหล่านี้ เป็นใหญ่รองลงมาจากกษัตริย์ เรียกกันว่า