หน้านี้ยังไม่ได้พิสูจน์อักษร
จิตร ภูมิศักดิ์ ๙๙
จากระบบชุมชนไทยบุพกาล
มาสู่ระบบทาส
มาสู่ระบบทาส
ในตอนที่กล่าวถึงคํา "ไพร่ฟ้า" ได้วิเคราะห์กันแล้วว่า ไพร่ฟ้าเป็น "พวกเลกพวกไพร่" ซึ่งเป็นทั้งไพร่สม ไพร่หลวง เป็นทั้งเลกสักสมกําลังอันเป็นลักษณะอย่างหนึ่งของรูปแบบทางการเมืองในระบบศักดินา จึงทําให้น่าเชื่อว่าระบบศักดินาได้เกิดขึ้นแล้วในยุคสุโขทัย แต่เมื่อคํานึงถึงร่องรอยของระบบทาสในรัฐสิบเก้าเจ้าฟ้า รัฐสิบสองเจ้าไทยและรัฐของขุนบูลมที่กล่าวมาแล้ว ก็น่าคิดว่าระบบศักดินาคงจะไม่เกิดก่อนสมัยสุโขทัยนานนัก ทั้งนี้ เพราะพวกรัฐสิบเก้าเจ้าฟ้า สิบสองเจ้าไทย และขุนบูลมเหล่านี้ อยู่ถัดสมัยสุโขทัยขึ้นไปไม่นานเท่าใดนัก (ราว ๔๐๐ ปี)
