หน้า:โฉมหน้าศักดินาไทย (9th ed).pdf/97

หน้านี้ยังไม่ได้พิสูจน์อักษร
 ๑๒๔  โฉมหน้าศักดินาไทย

ขูดรีดโดยตรงระหว่างกษัตริย์กับเสรีชนทั่วไป

๓. สิทธิเอกชนเหนือที่ดินมีได้เพียงภายในเมืองหลวงซึ่งภายในเขตนี้ ซื้อขายที่ดินกันได้, เช่าได้, จํานําได้, ขายฝากได้, (เบ็ดเสร็จ-เพิ่มเติม) การขูดรีดภายในเมืองหลวงจึงเป็นการขูดรีดที่ชนชั้นเจ้าที่ดินทั้งมวลกระทําต่อไพร่ผู้อาศัยที่ และต่อเสรีชนผู้เช่าที่

๔. ระบบการแจกจ่ายที่ดินให้แก่ผู้มีความชอบในราชการปรากฏมีขึ้นชัดเจนทั้งที่ดิน ช้าง ม้า วัว ควาย และผู้คนภายในผืนดิน ตกอยู่ในความครอบครองของผู้ได้รับพระราชทานด้วย (เบ็ดเสร็จ-เพิ่มเติม) การขูดรีดระหว่างชนชั้นเจ้าที่ดินโดยเฉพาะเจ้าขุนมูลนายกับเลกหรือไพร่ปรากฏมีขึ้นทั่วไป

๕. การครอบครองที่ดินในทั้งภายนอกและภายในเขตเมืองหลวงเป็นไปได้โดยการหักร้างถางพงก่นสร้างทั้งนี้ ทั้งโดยสมัครใจและโดยการเร่งรัดกะเกณฑ์ของพวกนายบ้าน ทุกคนมีสิทธิครอบครองแต่ในระยะที่ยังทําผลประโยชน์เท่านั้น กรรมสิทธิ์เหนือที่ดินจึงเป็นกรรมสิทธิ์ที่เบาบางเต็มที

การที่พระเจ้าอู่ทองประกาศกึกก้องว่าที่ดินทั้งมวลเป็นของตนแต่ผู้เดียวนั้น โดยการปฏิบัติแล้วคําประกาศนี้มีผลเฉพาะในหมู่ไพร่เท่านั้น แต่ในหมู่เจ้าขุนมูลนายแล้ว คําประกาศนี้ไม่มีน้ำหนักมากเท่าใดนักพระเจ้าอู่ทองรวบอํานาจของที่ดินในบริเวณรัฐอยุธยาของตนไว้ได้เด็ดขาดจริง, แต่รัฐเล็กรัฐน้อยของพวกเจ้าขุนมูลนายต่างๆ ที่ต่างก็เป็นเจ้าที่ดินใหญ่นั้น พระเจ้าอู่ทองหามีอํานาจเหนือเท่าใดนักไม่ ตัวอย่างก็คือรัฐสุพรรณภูมิของขุนหลวงพงัว รัฐนี้แข็งแรงใหญ่โต หลังจากพระเจ้าอู่ทองอพยพลงมาแล้ว ขุนหลวงพงัวก็ตั้งตนเป็นเจ้าครอบครองที่ดินแทน พอพระเจ้าอู่ทองตายลง ขุนหลวงพงัวก็ปลดแอกและช่วงชิงราชบัลลังก์อยุธยาไปเสียอย่าง