4. ทีนี้ ข้าพระพุทธเจ้าจะพิเคราะห์ถึงผลลัพธ์ที่การรังสรรค์สิ่งใหม่นี้น่าจะก่อให้เกิดแก่ชนชั้นนำ โดยจะนำผลลัพธ์ที่เห็นกันมาแล้วในการจัดตั้งอภิสภา[1] มาเป็นเกณฑ์การตัดสิน เป็นไปได้อย่างยิ่งว่า เรื่องนี้จะก่อความรู้สึกสามประการ คือ
(ก) บรรดาที่สรรเสริญและเต็มใจสนับสนุนการรังสรรค์สิ่งใหม่นี้ จะด้วยความเชื่อฝังใจก็ดี หรือโดยยอมให้ความจงรักภักดีต่อพระเจ้าแผ่นดินอยู่เหนือความเชื่อฝังใจตนก็ดี และบรรดาที่สรรเสริญเพราะหวังประโยชน์ส่วนตัวจากการรังสรรค์สิ่งใหม่นั้น
(ข) บรรดาที่วางเฉยแต่ก็แคลงใจอยู่ เพราะไม่มีผลประโยชน์ของตนมาเกี่ยวข้องด้วยก็ดี หรือเพราะเป็นนักฉวยโอกาสที่เพียงรอกอบโกยจากผลลัพธ์ใด ๆ ที่อาจเกิดขึ้นจากการรังสรรค์สิ่งใหม่นั้นก็ดี
(ค) บรรดาที่ต่อต้าน เพราะความเชื่อฝังใจของตนก็ดี เพราะความริษยาส่วนตัวก็ดี หรือเพราะต้องเสียผลกำไรหรือผลประโยชน์ไปในการรังสรรค์สิ่งใหม่นี้ก็ดี
ที่จริง ไม่ว่าจะรับระบบปกครองใดมาใช้ ก็ไม่มีทางจะสร้างความพอใจโดยทั่วกันได้ และจะต้องเกิดความรู้สึกเป็นหลายแขนงทำนองที่ข้าพระพุทธเจ้าได้กล่าวมาแล้วนี้ สิ่งเดียวที่หวัง ก็คือ สัดส่วนของความรู้สึกที่เป็นคุณนั้นจะอยู่ในข้างมาก ซึ่งข้าพระพุทธเจ้าไม่คิดว่าจะเกิดขึ้นในการแต่งตั้งอัครมหาเสนาบดีตามที่เสนอกัน
5. พระองค์ตรัสไว้ในพระราชบันทึกได้อย่างถูกต้องว่า เมื่อเสด็จขึ้นทรงราชย์ ทรงได้รับมรดกอันชวนสลดใจ เพราะความเคารพศรัทธาในพระเดชานุภาพแห่งองค์พระประมุขนั้นตกต่ำลงมาก ท้องพระคลังแทบล้มละลาย ส่วนรัฐบาลก็ฉ้อฉล และราชการก็อลหม่านไม่มากก็น้อย การที่ทรงจัดตั้งอภิสภาขึ้นทันทีหลังจากที่ขึ้นเสวยราชย์ จึงเป็นผลงานชิ้นเอกของพระองค์ที่กอบกู้ศรัทธาทั่วไปในราชบัลลังก์ขึ้นโดยพลัน ทีนี้ มาพิจารณาถึงองค์ประกอบและการทำงานของอภิสภากัน สภานี้เป็นคณะกรรมการอันประกอบด้วยบุคคลห้าคนที่ทรงเกียรติคุณและประสบการณ์ โดยที่พระเจ้าแผ่นดินจะทรงเป็นประธานด้วยพระองค์เองเสมอ และพระเจ้าแผ่นดินแต่พระองค์เดียวที่จะดำเนินการตามมติทุกอย่างที่ลงในสภานั้น ในการกระทำใด ๆ จะไม่มีการเอ่ยอ้างถึงสมาชิกคนใดของสภาทั้งสิ้น และไม่เคยมีสมาชิกคนใดแทรกแซงการงานในกรมกองของกระทรวงเลย กระนั้น ข้อกล่าวหาว่า สภานี้ช่วงชิงพระเดชานุภาพและพระราชอำนาจของพระองค์ ทั้งพยายามยุ่งเกี่ยวกับความรับผิดชอบของกระทรวง ก็มีอยู่ไม่ขาด ข้าพระพุทธเจ้าจึงยินดีทีเดียวที่พระองค์ทรงหักล้างข้อกล่าวหาเหล่านี้ไว้ในพระราชบันทึกด้วยพระองค์เอง ทว่า ข้อเท็จจริงที่ว่า สามารถสร้างข้อกล่าวหาโดยมุ่งร้ายต่อสภาที่ประกอบด้วยบุคคลถึงห้าคน (ข้าพระพุทธเจ้าคงสามารถเรียกขานคนเหล่านี้ว่าเป็นผู้มีเกียรติคุณสูงส่งได้กระมัง) ก็เพียงพอแล้วที่จะทำให้ตระหนักถึงความยากลำบากอันอัครมหาเสนาบดีเพียงคนเดียวจะต้องเผชิญในการต่อต้านเล่ห์กลทุกรูปแบบ ขณะที่ในอีกแง่หนึ่ง อัครมหาเสนาบดีก็จะต้องรับผิดชอบในการบริหารบ้านเมืองให้ดี ณ จุดนี้ เราอาจมองออกว่า อาจมีความจำเป็นที่อัครมหาเสนาบดีจะจำใจอาศัยยุทธวิธีจะดีจะร้ายก็ตามเพื่อรักษาตำแหน่งของตัว หรือไม่อย่างนั้นก็คงจะทิ้งขว้างตำแหน่งหน้าที่ของตัวไปเสียสิ้น
6. บัดนี้ ข้าพระพุทธเจ้าจะว่าด้วยตัวบุคคลและความรับผิดชอบของอัครมหาเสนาบดี ไม่ต้องสงสัยว่า พระองค์จะต้องทรงเลือกสรรบุคคลที่มีคุณสมบัติดีที่สุดในราชอาณาจักรมาเป็นอัครมหาเสนาบดีคนแรกของพระองค์ และเราจะลองสมมติว่า การเลือกสรรนั้นได้รับความเห็นชอบทั่วกัน ความรู้สึกแรกที่การแต่งตั้งอัครมหาเสนาบดีนั้นจะก่อให้เกิด คงเป็นความคาดหวังให้ผู้นั้นมาปรับปรุง
- ↑ อ้างอิงผิดพลาด: ป้ายระบุ
<ref>ไม่ถูกต้อง ไม่มีการกำหนดข้อความสำหรับอ้างอิงชื่อscs
