กฎหมายลักษณผัวเมีย/เรื่อง 5
ว่าด้วยลักภา
มีพระบรมราชโองการมารพระบัณฑูรสุรสิงหนาทให้ประกาศแก่ข้าราชการผู้ ใหญ่
น้อย แลราษฎรนอกกรุงในกรุงทั่วทั้งพระราชอาณาจักร์ให้ทราบทั่วกันว่า ชายหญิงซึ่งจะสู่ขอกันเปนผัวเมีย ยังไม่มีธรรมเนียมจารีตก่อนมาแต่โบราณ คือ บิดามารดามีบุตร์หญิงเลี้ยงไว้ แลญาติพี่น้องผู้ใหญ่ คือ ลุงป้าอาน้าแลพี่ชายพี่หญิง ซึ่งเลี้ยงหญิง ก็หวงห้ามหญิงไว้ ไม่สมกับชาย หมายใจจะรอไว้แต่งการงานมงคลให้อยู่กินกับชายที่บิดามารดาหญิงแลญาติผู้ใหญ่ของหญิงชอบใจ ฝ่ายหญิงบางคนมีใจหนักแน่น รักตัวกลัวจะได้ความอัปยศเสียยศตามชาติตระกูลบิดามารดา ก็ประพฤติดียอมตามใจบิดามารดาแลญาติผู้ใหญ่ ไม่เอาตามอำเภอใจตนเอง แต่หญิงบางคนมีน้ำใจโลเลเปนนักเลง แลกำลังที่จะอดกลั้นมิได้ ก็ลอบลักคบชู้สู่ชาย ไม่รอรั้งฟังถ้อยคำบิดามารดาแลญาติผู้ใหญ่ จะหวงห้ามกันเท่าใด ๆ ก็มิฟัง ลอบหนีตามชายที่ตนรักใคร่ก็ดี โรงศาลฟ้องร้องกันด้วยการที่หญิงตามชายไปต้องชำระตัดสินนั้นมีมาก เพราะบิดามารดาแลญาติเลี้ยงบุตร์หญิงไว้ไม่จัดการให้สมกับชายสมกับใจหญิงตามเวลาควร เมื่อหญิงมีอายุศม์เจริญแล้ว ถ้าจะกักขังบุตร์หญิงตัวไว้ด้วยกลัวจะปะปนกับคนที่บิดามารดาหญิงไม่ชอบก็ควร แต่หญิงไม่อยู่ในถ้อยคำบิดามารดา ลอบสมัครักใคร่กับชายแล้วตามชายไป ชายไม่ได้สู่ขอตามใจหญิงแลบิดามารดาหญิง ฤๅชายได้ษะมาแล้วก็ดี ถ้าหญิงอายุศม์ยังไม่ครบ ๒๐ ปี บิดามารดามีความอาไลยไม่ยอมให้อยู่กับชาย แต่หญิงสมัคอยู่กับชาย ไม่ยอมมาหาบิดามารดา ๆ ไม่รังเกียจเสียใจว่าบุตร์นั้นช้ำชอกแล้วจะเอาหญิงคืนมา ก็ต้องให้หญิงคืนมา จะเอาตามใจหญิงมิได้ ให้ปรับไหมชายเปนเบี้ยเลมิดให้บิดามารดาหญิงแลญาติผู้เลี้ยงหญิงไว้ตามพระราชกำหนดกฎหมาย
ถ้าหญิงเปนสาวใหญ่อายุศม์ถึง ๒๐ ปีแล้ว ตามใจหญิงสมัคอยู่กับชายชู้ ฤๅจะอยู่กับบิดามารดาก็ให้คืนมา อนึ่ง ชายหนุ่มยังไม่มีเมีย สมรักกับหญิงสาวอายุศม์ถามยังไม่ถึง ๒๐ ปี หญิงตามชายไป บิดามารดาของหญิงไม่ยอมให้อยู่กับชาย แต่หญิงจะอยู่กับชาย ไม่ยอมมาหาบิดามารดา ต้องตัดสินให้ตามใจบิดามารดา จะเอาตามใจหญิงมิได้ เพราะเขายังเยาว์เบาความอยู่ ต้องอยู่ในอำนาจบิดามารดา ถ้าหญิงอายุศม์ถึง ๒๐ ปีแล้ว ต้องตัดสินตามใจหญิง เพราะเปนผู้ใหญ่ควรรู้ที่ผิดที่ชอบอยู่แล้ว ถ้าชายมีเมียแล้ว แลสมรักหญิงสาวอายุศม์ยังไม่ถึง ๒๐ ปี แทะโลมหญิงลุ่มหลงตามชายไป บิดามารดาแลญาติของหญิงไม่ยอมให้ ต้องตัดสินให้คืนให้กับบิดามารดาแลญาติผู้เลี้ยงหญิงไว้ ให้ปรับไหมเปนเบี้ยเลมิดให้บิดามารดาหญิงตามพระราชกำหนด ชายมีเมียแล้วก็ดี ยังไม่มีเมียก็ดี สมรักหญิงใหญ่อายุศม์ถึง ๒๐ ปีแล้ว ให้ตัดสินตามใจหญิงเปนประมาณ แต่สิ่งของ ๆ ฝ่ายบิดามารดาหญิงหายไปมากน้อยเท่าใด ควรจะสาบาลฤๅควรจะพิจารณาสืบสวนเอาความจริงประการใด ให้ชำระตัดสินเอาตามกฎหมายเดิม แลข้ออื่น ๆ นั้นมีแจ้งอยู่ในพระราชบัญญัติเก่าใหม่นั้นแล้ว
ให้ขุนศาลตระลาการผู้พิจารณาชำระตัดสินคดีของราษฎรนั้นจงทำตามพระราชบัญญัตินี้
ประกาศมาณวัน ๓ เดือน ๑๐ ขึ้น ๑๒ ค่ำ ปีมเมีย โทศก