กฎหมายลักษณทาษ
๏ท่านทั้งปวงอันต้องการใช้เรื่องกฎหมาย อยากรู้ความเลอียดหมดจดในเรื่องความที่จะเรียนที่จะให้ชำนาญ เพราะเหตุเช่นนี้ ข้าพเจ้า ครูสมิท ได้คัดความแต่กฎหมายเก็บเอากฎหมายเก่า พระราชกำหนดแลหมายประกาศเก่าแลใหม่ มาประมวนเข้าเปนเรื่องหนึ่งในหนังสือเล่มนี้ ว่าแต่เพียงลักษณทาษ เสด็จกรมหมื่นพิชิตได้ช่วยจัดเรียงข้อต่าง ๆ ประสงค์ความจะให้ท่านทั้งหลายรู้กฎหมายลักษณทาษให้เลอียดกว่าแต่ก่อนเปนอันมาก ๚ะ
๏พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้ากรุงสยามในปัตยุบันนี้ได้มีพระไทยเอนดูปรานีแก่อาณาประชาราษฎรเปนอันยิ่ง แลได้สำแดงพระราชอัทธยาไศรยแก่แผ่นดินบ้านเมืองประเทศสยามนี้หลายครั้งหนักหนา ควรที่คนทั้งปวงทั่วตลอดพระราชอาณาเขตรจะสำแดงความปิติยินดีตั้งใจกะตัญูประพฤติการโดยซื่อสุจริตให้สมความดีที่ในหลวงแผ่นดินนี้หมายพระไทยทำคุณให้แก่คนทั้งปวง ๚ะ
๏ไม่ช้าไม่นาน ทาษก็จะหมดสูญขาดจากประเทศสยาม เมื่อการนั้นจะสำเร็จแล้ว นายเงินเจ้าทาษแลลูกนี่เปนทาษเรือนเบี้ยจะเปนอันเลิกกัน เจ้าทาษจะข่มขี่เบียดเบียฬชายหญิงว่าเปนทาษ เกณฑ์ใช้ให้ทำการของเจ้าเงินเปล่า ๆ ก็ไม่ได้ ด้วยว่าหมดทาษแล้ว บันดาคนที่เกิดเปนลูกทาษตั้งแต่จุลศักราช ๑๒๓๐ ปีมะโรง สัมฤทธิศก ถัดมาข้างหน้า ตามหมายประกาศแลกฎหมายซึ่งพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้ากรุงสยามตั้งมาแล้วนั้น มีเวลากำหนดที่จะหลุดพ้นจากซึ่งเปนทาษ ลูกทาษทั้งหญิงทั้งชายเหล่านี้คงมีค่าตัวตั้งแต่วันเกิดจนกระทั่งอายุ ๒๑ ปี ครั้นถึงกำหนดอายุ ๒๑ ปี หมดค่าตัวทุกคน ค่าตัวลูกทาษเหล่านั้นมีแต่จะมากขึ้นตั้งแต่วันเกิดจนกระทั่งถึงอายุแปดขวบ ตั้งแต่อายุแปดขวบ ค่าตัวนั้นมีแต่จะลดน้อยลงไป จนถึงอายุ ๒๑ ปี ค่าตัวนั้นก็จะหมดไม่มีอีกแล้ว เมื่อหมดค่าตัวแล้ว กฎหมายห้ามแล้วว่า ลูกทาษที่หมดค่าตัวแล้ว จะเปนทาษต่อไปอีกไม่ได้ ผู้ที่จะขายจะซื้อคนที่หลุดค่าตัวแล้วคงมีโทษตามพระราชกำหนด บันดาคนอันมิได้เปนลูกทาษแต่เกิดในปีมะโรง สัมฤทธิศก แลถัดปีนั้นมาข้างหน้า ท่านตั้งพระราชกำหนดห้ามไม่ให้เปนอันขายได้ ผู้ที่จะขืนขายซื้อคนเช่นนั้นแล้ว คงเปนโทษตามพระราชกำหนด ๚ะ
๏การซึ่งพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าพระเจ้ากรุงสยามองค์ปัตยุบันนี้ทำมาครั้งนี้ เปนคุณอันประเสริฐแก่บันดาคนตลอดพระราชอาณาเขตร ก็เปนอันควรอยู่แล้วที่ผู้หลักผู้ใหญ่ในแผ่นดินบ้านเมืองจะพร้อมใจกันคิดจัดการให้บันดาคนทั้งหลายชายหญิงตลอดประเทศสยามมีความรู้มีปัญญามีวิชามีกิริยาเรียบร้อยงดงามสมกับคราววิเสศอันคงจะมานั้น ถ้าคนปนคนโง่เปนนักเลงติดเล่นการพนันติดเหล้าติดฝิ่นแลมีสันดานชั่ว คนเช่นนั้นคงเปนคนหากินยาก คงมีความลำบากต่าง ๆ ข้างน่า ๚ะ
๏บิดามารดาผู้หลักผู้ใหญ่ในแผ่นดินบ้านเมืองควรจะช่วยคนชอบธรรมอันมีใจอารีกว้างขวางคิดตั้งโรงซะกูลการปะเรียญเทศโรงสอนวิชาแลช่วยจ้างคนดีคนเรียบร้อยคนนักปราชให้เปนครูสอนทั้งผู้ชายผู้หญิงให้มีความรู้ให้มีวิชาให้มีความเพียรความซื่อติดตัว เด็กเหล่านี้ เมื่อเปนผู้ใหญ่แล้ว คงเปนคนหากินได้เองคล่อง จะไม่ต้องเปนคนขัด ไม่ต้องคิดขายตัวให้ท่านผู้อื่นเลี้ยงเปนคี่ค่าเขาเลย ๚ะ
๏ลักษณทาษเล่มใหม่ฉบับนี้ ครูสมิทได้แปลเปนภาษาอังกฤษแล้ว ซึ่งแปลไว้นั้นจะเปนประโยชน์แก่ชาวนอกอันจะหัดเรียนภาษาสยามแลอยากจะรู้ธรรมเนียมเก่าธรรมเนียมใหม่ของสยามประเทศในเรื่องทาษ แลคงเปนประโยชน์แก่ชาวสยามที่หัดเรียนภาษาอังกฤษ ด้วยว่าคนที่หัดเรียนนั้นจะได้เปรียบได้ดูความในภาษาทั้งสองนั้น ๚ะ
๏แต่เรื่องลักษณทาษฉบับใหม่นี้จะเปนคุณแก่ชาวสยามทั่วกัน ต่างคนต่างจะได้อ่านจะได้จำเรื่องไว้แลระวังรักษาตัวอย่าให้เสียเปรียบในเรื่องทาษสืบไปเบื้องน่า อย่าให้ต้องคะดีในโรงสาลเพราะไม่รู้พระราชบัญญัติแลหมายประกาศใหม่ในเรื่องลักษณทาษ ขอให้ท่านทั้งหลายทั้งปวงทั่วแผ่นดินบ้านเมืองเตรียมการไว้ เพื่อจะให้พระราชบัญญัติแลหมายประกาศใหม่ของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้ากรุงสยามปัตยุบันนี้ แลการซึ่งจะเกิดเพราะพระราชบัญญัตินั้น จะได้เปนผลเปนกำลังอันรุ่งเรืองเจริญความศุขยิ๋งงามแก่แผ่นดินบ้านเมืองเทอญ ๚ะ
| ลักษณทาษขายฝาก | น่า | ๑ | ||
| ลักษณทาษฃายผูกดอกเบี้ย | น่า | ๑๔ | ||
| ลักษณทาษฃายขาดค่า | น่า | ๑๖ | ||
| ลักษณะทาษหนี | น่า | ๑๙ | ||
| ลักษณเบดเสร็จจ้างวาน | น่า | ๓๔ | ||
| ลักษณผัวเมีย | น่า | ๓๖ | ||
| ลักษณลักภา | น่า | ๓๗ | ||
| ลักษณกู้นี่ | น่า | ๔๒ | ||
| พระราชกำหนดใหม่ว่าด้วยฃายคน | น่า | ๔๒ | ||
| พระราชกำหนดว่าทาษไปแทงโป | น่า | ๔๕ | ||
| ลักษณมรดก | น่า | ๕๑ | ||
| พระราชกำหนดใหม่แก้ด้วยทาษ | น่า | ๕๒ | ||
| พระราชกำหนดใหม่นายเงินไถ่ทาษ | น่า | ๕๔ | ||
| พระราชกำหนดใหม่ช่วยไพร่หลวง | น่า | ๕๗ | ||
| พระราชกำหนดใหม่ว่าด้วยเลขทาษ | น่า | ๕๙ | ||
| ว่าด้วยทาษส่งเงินนายเงินไม่รับ | น่า | ๖๑ | ||
| พระราชบัญญัติสารกรมธรรม์ทาษ | น่า | ๖๓ | ||
| หมายประกาศว่าด้วยทาษหนี | น่า | ๖๘ | ||
| พระราชบัญญัติเอาทาษไปขาย | น่า | ๗๕ | ||
| หมายประกาศ เรื่อง เสรฐีบางแมว | น่า | ๗๖ | ||
| หมายประกาศฃายภรรยาแลบุตร | น่า | ๗๘ | ||
| พระราชบัญญัติ เรื่อง กู้เงินฃายตัว | น่า | ๘๒ | ||
| หมายประกาศลูกทาษ | น่า | ๘๗ | ||
| พระราชบัญญัติพิกัดอายุลูกทาษ | น่า | ๘๙ | ||
| หมายประกาศอายุลูกทาษลูกไทย | น่า | ๙๙ |
บรรณานุกรม
แก้ไข- สมิท, เอ็ม. เอ. (ผู้รวบรวม). (2423). กฎหมายลักษณทาษ. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์ครูสมิท.
งานนี้ ปัจจุบันเป็นสาธารณสมบัติแล้ว เพราะลิขสิทธิ์ได้หมดอายุตามมาตรา 19 และมาตรา 20 ของพระราชบัญญัติลิขสิทธิ์ พ.ศ. 2537 ซึ่งระบุว่า
- ถ้ารู้ตัวผู้สร้างสรรค์ ในกรณีที่ผู้สร้างสรรค์เป็นบุคคลธรรมดา
- ลิขสิทธิ์หมดอายุเมื่อพ้น 50 ปีนับแต่ผู้สร้างสรรค์ถึงแก่ความตาย
- ถ้ามีผู้สร้างสรรค์ร่วม ลิขสิทธิ์หมดอายุ
- เมื่อพ้น 50 ปีนับแต่ผู้สร้างสรรค์ร่วมคนสุดท้ายถึงแก่ความตาย หรือ
- เมื่อพ้น 50 ปีนับแต่ได้โฆษณางานนั้นเป็นครั้งแรก ในกรณีที่ไม่เคยโฆษณางานนั้นเลยก่อนที่ผู้สร้างสรรค์ร่วมคนสุดท้ายจะถึงแก่ความตาย
- ถ้ารู้ตัวผู้สร้างสรรค์ ในกรณีที่ผู้สร้างสรรค์เป็นนิติบุคคล หรือถ้าไม่รู้ตัวผู้สร้างสรรค์
- ลิขสิทธิ์หมดอายุเมื่อพ้น 50 ปีนับแต่ได้สร้างสรรค์งานนั้นขึ้น
- แต่ถ้าได้โฆษณางานนั้นในระหว่าง 50 ปีข้างต้น ลิขสิทธิ์หมดอายุเมื่อพ้น 50 ปีนับแต่ได้โฆษณางานนั้นเป็นครั้งแรก
