จดหมายเหตุพระสุบินนิมิตร/บทที่ 1

ทำนายพระสุบินนิมิตร
พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกย์

---

หนังสือเรื่องทำนายพระสุบินตอนนี้ ต้นฉบับซึ่งหอพระสมุดฯ ได้มาเปนสมุดดำ ตัวรง ฉบับหลวง อาลักษณ์เขียนครั้งรัชกาลที่ ๑ แต่ตอนต้นอักษรชำรุดเลือนเสีย ๓ ใบสมุด มีรอยแลเห็นได้ว่า ทรงพระสุบินเมื่อปีชวด จัตวาศก จุลศักราช ๑๑๕๔ (พ.ศ. ๒๓๓๕) ข้อพระสุบินนั้นมีปรากฎอยู่ในคำทำนายต่อไปนี้:—

คำทำนายพระสุบินนิมิตร

อาตมภาพ		พระพนรัตน์		๑
		พระพุทธาจารย์		๑
		พระพิมล		๑
		พระวิเชียรมุนี		๑
		พระธรรมโฆษา		๑
		พระเทพมุนี		๑
		พระราชกระวี		๑
		พระศรีสมโพธิ		๑
		พระเทพกระวี		๑
		พระญาณโพธิ		๑
		พระญาณรักขิต		๑
		พระญาณสมโพธิ		๑
		พระพรหมมุนี		๑
		พระสุเมธ วัดไชยชนะสงคราม		๑

พระราชาคณะ ๑๔ รูป ได้รับพระราชทานฟังในเรื่องพระสุบินนิมิตร พิจารณาดูเห็นเปนบุพนิมิตรมหันตมงคลอันปรากฎใหญ่หลวงยิ่งนัก ต้องกับความพยากรณ์ทำนายตามพระบาฬีสาระโสลกว่า "ปกิรณฺนเต สีสเฉทหตฺถํ สุทฺโธวณฺณสงฺขลิกาทิพนฺธา" เนื้อความว่า ถ้าคนไพร่กระดุมภีผู้ยากฝันว่า ไส้พุงเรี่ยราดออก แลต้องตัดมือตัดศีร์ษะ แลได้ล้างเท้าล้างหน้าเปนอันดี แลต้องถูกพันธนากรด้วยขื่อคาโซ่ตรวนก็ดี ทำนายว่า ผู้นั้นจะได้เปนใหญ่ จะได้เปนเสนาอำมาตย์ราชมนตรี แลลาภสักการเปนอันมากตามตระกูลบิดาแห่งผู้ฝันนั้น บัดนี้ ทรงพระสุบินข้อซึ่งว่า ต้องพันธนาการด้วยสังขลิก โซ่ ๒ ชั้น ตรวน ๒ ชั้น เปน ๔ ชั้นนั้น ทำนายตามพระบาฬีว่า 'สุตฺวา ปินนฺเต พหุเลภิลาภา ธนานิ สุขา คุณวุฑฺฒิ เตชํ" สมบัติทั้งปวงอันมีในราชธานีนานาประเทศทั้ง ๔ ทิศจะมาประชุมอยู่ในเงื้อมพระหัดถ์เงื้อมพระบาทเปนสมบัติของพระองค์สิ้นทั้ง ๔ ทิศนั้น จะเปนบ่วงฃ้องพระบาทไว้ อนึ่ง ข้อซึ่งอยู่ณะเรือนแห่งหนึ่งริมแม่น้ำนั้น ทำนายว่า 'ปุนเคหํ" พระองค์จะได้เสวยสมบัติเปนมหากระษัตรอันล้ำเลิศประเสริฐกว่ากระษัตรทั้งปวง ๓ เท่า ๔ เท่าขึ้นไป ด้วยอานุภาพพระเมตตาพรหมวิหารแผ่ผ่านไป ข้อซึ่งว่า มีเรือพลายม้ายาวยาวจอดอยู่น่าท่าประมาณ ๒ ลำ ๓ ลำนั้น พยากรณ์ทำนายว่า นาวา คือ พระบารมี เปนที่พึ่งที่อาไศรยแก่สัตวโลกทั้งหลาย พระองค์จะได้เปนที่พึ่งแก่ท้าวพญามหาชนทั่วทิศานุทิศ ให้สัตวทั้งหลายล่วงข้ามเสียซึ่งทุกขต่าง ๆ แลไภยอันตรายต่าง ๆ ให้อยู่เกษมศุขทุกประเทศ ด้วยเดชานุภาพพระบรมโพธิสมภารแห่งพระองค์ ข้อซึ่งว่า พื้นเรือนนั้นเปนฟากไม้ไผ่สูงพ้นดินประมาณ ๔ ศอก น้ำที่ใต้ถุนเรือนเปียกเฉาะแฉะอยู่นั้น ทำนายว่า พระองค์จะทรงพระปรีชาญาณ เห็นโทษแห่งกระษัตรอันเสวยราชสมบัติด้วยทิษฐิมานะตัณหาทุกพระองค์ ดังพื้นเรือนไม้ไผ่ไม่มั่นคง จะได้ทรงพระกรุณาโปรดทรมานสั่งสอนให้ตั้งอยู่ในสัจธรรมแลราชธรรม ให้ปรนนิบัติตามสุจริตธรรม ตั้งอยู่ในพระไตรสรณาคมดีขึันกว่าเก่าถึง ๓ เท่า ๔ เท่า ด้วยอานุภาพพระบวรญาณแลพรหมวิหารอันประเสริฐ ข้อซึ่งว่า คนรักษาหาอยู่บนเรือนด้วยไม่ ลงไปอยู่พื้นดินนั้น ทำนายว่า บันดาท้าวพญาทั้งหลลายพระองค์ใดพระองค์หนึ่งอันมีอิศริยยศบริวารแลปัญญาอานุภาพแลคุณธรรมต่าง ๆ จะเสมอด้วยพระองค์หามิได้ ข้อซึ่งพระสุบินว่า ทรงคิดว่าจะหนี จึงถอดโซ่ ๒ ชั้น ตรวนชั้น ๑ ออกได้ แล้วทิ้งลงไปใต้ถุน ยังตรวนอิกชั้น ๑ วงตรวนก้านโต ตัดไม่ออก จึงกลับวงตรวนพลิกไปพลิกมา หลวมพระบาทรูดออกไปได้นั้น ถวายพยากรณ์ทำนายว่า นานไปเบื้องน่า พระองค์จะทรงพระปรีชาญาณพิจารณาเห็นโทษแห่งราชสมบัติ ทรงบริจาคไปเปนพุทธบูชา ธรรมบูชา สังฆบูชา เปนทานบารมี ทรงพระโพธิญาณในอนาคตกาล ด้วยอำนาจพระปัญญาบารมีที่ได้สร้างสมได้ ข้อซึ่งว่า ครั้นจะลงน้ำหนีไป กลัวพระภูษาจะเปียก จึงเอาพระภูษาผืนหนึ่งม้วนเข้าพระหัดถ์ข้างหนึ่งชูไป จึงเสด็จพระราชดำเนิรลงน้ำริมเรือ แล้วเสด็จหนีไปนั้น ถวายพยากรณ์ทำนายว่า พระองค์จะทรงพระเมตตาพรหมวิหาร ยังท้าวพญามหาชนคนทั้งหลายอันหยาบช้าทารุณให้เสียพยศอันร้ายด้วยราชอบุายโอวาทานุสาสน์สั่งสอนทรมานให้หายทฤษฐิมานะพยาบาทแก่กันแลกันด้วยเดชะพระปัญญาบารมี แลอิศริยยศบริวารยศแห่งพระองค์จะปรากฎล้ำเลิศประเสริฐกว่าท้าวพญามหากระษัตรทั้งหลายในนานาประเทศ หนึ่ง พระองค์จะทรงพระจำเริญซึ่งพระชนม์ทีฆายุศมะ จะเปนที่พึ่งแก่สมณพราหมณมหาชนคนทั้งหลายด้วยกำลังงพระกรุณาญาณ แลพระสุบินนิมิตรทั้งนี้ล้วนเปนมหามงคลอันประเสริฐของพระองค์ ด้วยทรงพระสุบินนิมิตรในวันเสาร์ เพลา ๗ ทุ่มเศษนั้น เปนเพลาจะเข้าปัจจุสไมย เปนที่พระโอชาหารจะซับซาบพระสกลกายทั้งปวงสนิทในเวลานั้น พระสุบินนิมิตรแน่แท้จะแปรปรวนหามิได้ เปนลักขณะเทวตูปสังหรณนิมิตร แลพระสุบินนิมิตรจะได้ผลแก่พระองค์เปนอันแท้ สพฺพโสตฺถีภวนฺตุเต ขอถวายพระพร ฯ

ข้าพระพุทธเจ้า พญาธรรมปโรหิต พญาพจนา พระอาลักษณ์ พระวิเชียรปรีชา หลวงราชาภิรมย์ ราชบัณฑิตทั้งปวง ขอพระราชทานถวายพยากรณ์ทำนายพระสุบินนิมิตรโดยปรีชาสักกะปัญญานุรูปตามสาระโสลกสุบินนิมิตรสาตรสังเขปว่า

เทวินฺทพฺรหฺมา		รวิตารจนฺโท
ปาสาทนาโถ		มณิราชราชี ฯลฯ
ปกิรณนฺเต		สีสเฉทหตฺถํ
สุทฺโธตวณฺณสงฺ		ขลิกาทิพนฺธา
สุตฺวา ปินนฺเต		พหุเลภิลาภา
ธนานิ สุขา		คุณวุฑฺฒิ เตชํ
นิราสทุกฺขา		ภยวาปิ โรคํ
ปสิทฺธิภมฺมํ		ปิ ธนญฺจ วุฑฺฒี

โดยอรรถาธิบายนั้นว่า บุคคลผู้ใดนิมิตรฝันว่า ได้ขึ้นอยู่ที่สูง มีปราสาทเปนต้น แลต้องตัดศีร์ษะฉุดไส้พุงออกก็ดี แลนิมิตรฝันว่า ต้องจำโซ่ตรวนขื่อคาพันธนาการทั้งปวงก็ดี แลในเนื้อความหมวดสุบินมิติร ๘๔ มีดังนี้เปนต้น ผู้นั้น ถ้าเปนไพร่ จะได้เปนขุนหมื่น ขุนหมื่นจะได้เปนพระเปนหลวง เปนพระเปนหลวงจะได้เปนพญาเจ้าพญา เปนพญาเปนเจ้าพญาจะได้ราชสมบัติเปนพระมหากระษัตร เปนพระมหากระษัตรจะได้เปนบรมกระษัตราธิราชอันประเสริฐยิ่งกว่าพระมหากระษัตรทั้งปวงในแผ่นดิน แลจะจำเริญพระราชอิศริยยศสมบัติแผ่ไปในพระนครใหญ่น้อยเปนอันมาก แลจะมีความปราถนาสิ่งใด จะได้ดังความปราถนาโดยอันควร แลซึ่งทรงพระสุบินนิมิตรในวันเสาร์ เพลา ๗ ทุ่มเศษนั้น เปนเพลาอัฒรัตติกสมัยพ้นเที่ยงคืนจะเข้าปัจจุไสมยใกล้รุ่ง เปนเพลาพระโอชาหารจะซาบพระสกลกายทั้งปวงสนิทในเพลานั้น พระสุบินนิมิตรนั้นแท้หาเปนอนุภูตสุบินแลธาตุโขภนสุบินไม่ เปนลักษณเทวตูปสังหรบุพพนิมิตรสุบิน จะได้ผลแก่พระองค์เปนอันแท้ แลข้อซึ่งทรงพระสุบินว่า ไปต้องจำโซ่ ๒ ชั้น ตรวน ๒ ชั้นนั้น ขอพระราชทานถวายพยากรณ์ทำนายว่า จะทรงพระจำเริญในพระราชสมบัติอันประเสริฐยิ่งกว่ากระษัตรทั้งปวง ๒ เท่า ๓ เท่า ๔ เท่า จะเปนบ่วงติดพระบาทอยู่ แลจะบริบูรณ์ด้วยพระราชอิศริยยศ เปนต้นว่า นางขัติยราชกัญญาแลพระสนมกรมใน จะบริบูรร์ด้วยพระราชบุตรพระราชธิดาวงศานุวงศ์อันวิเศษมากกว่ากระษัตรทั้งปวง จะเปนบ่วงอันมั่นอยู่ในพระองค์นั้น แลข้อพระสุบินว่า เสด็จอยู่ณเรือนแห่งหนึ่งริมแม่น้ำ มีเรือพลายม้ายาว ๆ จอดอยู่น่าท่าประมาณ ๒ ลำ ๓ ลำ แลพื้นเรือนนั้นเปนฟากไม้ไผ่สูงพ้นดินประมาณ ๔ ศอกนั้น ถวายพยากรณ์ทำนายว่า จะทรงพระจำเริญไปในฆราวาศราชสมบัติ จะมีภูมิพื้นพระเดชเดชานุภาพแผ่ไปนั้น ด้วยพระราชดำริห์ปัญญา สำเร็จในศิลปสาตรปืนแลธนู สูงเลิศประเสริฐกว่ากระษัตรเจ้าแผ่นดินทั้งปวงถึง ๓ เท่า ๔ เท่า แลพระราชอาณาจักรแผ่ไปเปนที่ยำเยงเกรงกลัวแก่ผู้มีบันดาศักดิ์ ประเทศราชปากใต้ฝ่ายเหนือจะราชบรรณาการมาถวายนั้นมากกว่ากระษัตรทั้งปวงถึง ๓ เท่า ๔ เท่า ซึ่งข้อพระสุบินว่า น้ำใต้ถุนเรือนนั้นเฉาะแฉะอยู่ คนรักษาหาอยู่บนเรือนด้วยไม่ ลงไปอยู่พื้นแผ่นดินนั้น ขอพระราชทานถวายพยากรณ์ทำนายว่า บันดากระษัตรทั้งปวงจะมีเดชเดชานุภาพเสมอด้วยพระองค์หามิได้ ทรุดทรามลงไป ซึ่งข้อพระสุบินว่า ทรงคิดว่าจะหนี จึงถอดโซ่ ๒ ชั้น ตรวนชั้น ๑ ออกได้ แล้วทิ้งลงไปใต้ถุน ยังตรวจอิกชั้น ๑ ตรวนก้านโตใหญ่ คัดไม่ออก จึงกลับวงตรวนพลิกไปพลิกมา หลวมพระบาทรูดออกไปได้นั้น ถวายพยากรณ์ทำนายว่า ด้วยเดชะพระราชกุศลจิตรอันมิได้เอื้อเฟื้อต่อทรัพย์สมบัติ แลทรงบริจาคไปเปนพุทธบูชา ธรรมบูา สังฆบูชา แลทั่วไปแก่ข้าทูลลองฯ ผู้ใหญ่ผู้น้อยทั้งปวง จะเปนวาศนานิยมพระไทยไปในอนาคต ให้มีพระปัญญาพิจารณาเห็นโทษในทรัพย์สมบัติอันเปนบ่วงผูกไว้ในวัฏสงสารจะให้ไกลจากพระนิพพาน จะเห็นสมบัติเปนไตรลักษณ์ คือ พระทุกขัง อนิจจัง อนัตตา ถึงสวิญญาณกะทรัพย์แลอวิญญาณกะทรัพย์จะเปนที่รักเปนบ่วงอันใหญ่หลวง จะตัดมิใคร่ได้ด้วยอำนาจพระปัญญาบารมีที่ได้สร้างสมไว้ในชาตินี้ ไปภายน่าก็จะตัดขาดด้วยพระปัญญาไตรลักษณญาณ จะสละสมบัติให้แก่กระษัตรอันมัวเมาอยู่ด้วยสมบัติในแผ่นดิน จะขวนขวายหาทางพระโพธิญาณอันเปนทางใกล้พระนิพพานนั้น ซึ่งข้อพระสุบินว่า ครั้นจะลงน้ำหนีไป กลัวพระภูษาจะเปียก จึงเอาพระภูษาผืนหนึ่งม้วนเข้าพระหัดถ์หนึ่งชูไป จึงเสด็จพระราชดำเนิรลงน้ำข้างริมเรือแล้วเสด็จหนีไปได้นั้น ขอพระราชทานถวายพยากรณ์ทำนายว่า ด้วยเดชะพระปัญญาบารมีอันสร้างสมไว้ในชาตินี้ จะเปนพระอุปนิสัยไปในอนาคต จะให้มีพระกรุณาญาณบารมีอันจะให้ข้ามโอฆะวารีห้วงน้ำอันลึกไปแต่ผู้เดียว บัดนี้ ราชบริษัทอันเปนเครื่องประดับนั้นก็จะจมอยู่ในห้วงน้ำ คือ สังสารวัฏ ด้วยกำลังพระกรุณาญาณนั้น จะเอาราชบริษัทอันเปนเครื่องประดับพุทธบริษัทให้อยู่ในฝ่าพระหัดถ์แล้ว ก็จะพาชูข้ามจัตุรโอฆสงสารสาครไปได้ด้วยเรือ คือ พระอัษฎางคิกมรรคธรรมอันเปนทางพระปรมาภิเศกสมโพธิญาณนั้น ควรมิควร ข้าพระพุทธเจ้าทั้งปวงขอพระราชทานพระปัญญาบารมีปกเกล้าปกกระหม่อม ขอเดชะ ฯ