จันทราชชาดก

จันทกุมารโพธิสัตว์เป็นบุตรของหัวหน้าพ่อค้าในเมืองพาราณสี ได้ลาบิดามารดาไปค้าขายกับพวกพ่อค้าที่เมืองสุวรรณภูมิ ในระหว่างทางได้แวะซ้อพวก หนู ค่าง ตะกวด และงู ไว้เป็นจำนวนมากเพื่อจะนำไปปล่อย ถูกพวกพ่อค้าด้วยกันห้าม แต่ก็ไม่เชื่อฟัง พอเรือเดินทางไปถึงภูเขาลูกหนึ่งอยู่ริ่งฝั่งมหาสมุทร จึงคิดว่าภูเขาอาจจะมีสมณะผู้ทรงศีลอยู่จึงให้จอดเรือ นำเอาสัตว์ขึ้นภูเขา เห็นพระเถระรูปหนึ่งกำลังนั่งเจริญภาวนาอยู่ จึงเข้าไปกราบเรียนถามและรับใช้ด้วยการตักน้ำฉันน้ำใช้และหาของเคี้ยวของฉันมาถวาย จากนั้นจึงได้ปล่อยสัตว์ที่นำไปด้วยคิดว่า ชีวิตของสัตว์เหล่านั้นจะปลอดภัยเพราะอยู่ใกล้ผู้มีศีล ต่อมาเมื่อเรือแล่นไปถึงกลางสมุทรก็เกิดพายุขึ้นพัดเรือจนเรือแตก พวกพ่อค้าทั้งหลายจมน้ำตายกลายเป็นอาหารของพวกปลาและเต่าไป ส่วนจันทกุมารได้ปีกขึ้นไปบนเสากระโดงเรือแล้วกระโดดไปจนข้ามพ้นฝูงปลา แล้วว่ายน้ำต่อไป พอดีในวันที่เรือแตกนั้นเป็นวันอุโบสถศีล จันทกุมารจึงทำการสมาทานอุโบสถศีลขณะที่ว่ายน้ำอยู่นั้น ในวันนั้นนางเทพธิดามณีเมขลา มาตรวจดูมหาสมุทรตามหน้าที่ ได้เห็นพระโพธิสัตว์กำลังว่ายน้ำอยู่จึงได้ช่วยเหลือไว้แล้วนำไปไว้ในอุทยานของชาวสุวรรณภูมิ วันนั้นเป็นวันที่พวกอำมาตย์และเสนาบดีทั้งหลายในเมืองสุวรรณภูมิได้ถวายพระเพลิงพระศพพระเจ้าสุวรรณภูมิตามราชประเพณีเสร็จแล้ว หลังจากที่พระองค์ได้สวรรคตลงตั้งแต่วันที่เรือของจันทกุมารอับปางลง พระราชาองค์นั้นไม่มีพระราชโอรสมีแต่พระราชธิดาพระนามว่าสิมพลี พวกอำมาตย์จึงได้ปรึกษากันถึงเรื่องผู้จะมาสืบทอดพระราชสมบัติ จึงได้ทำการเสี่ยงปุสสรถ (ราชรถที่ใช้เทียมม้าแล้วปล่อยไป ถ้าม้าไปหยุดอยู่ตรงหน้าคนไหน ถือว่าผู้นั้นเป็นผู้มีบุญสมควร เป็นกษัตริย์ครองพระนครนั้นแทนกษัตริย์องค์ก่อน) เพื่อหาผู้ที่มีคุณสมบัติที่จะมาเป็นกษัตริย์ ปุสสรถได้ไปจอดในอุทยานที่จันทกุมารพักอยู่ พวกอำมาตย์จึงได้ตรวจลักษณะของพระโพธิสัตว์แล้วจึงเชิญเข้าสู่พระนครแล้วทำพิธีราชาภิเษกและเชิญพระนางสิมพลีราชธิดามาแต่งตั้งให้เป็นอัครมเหสีของพระจันทราช ให้อยู่ครองราชสมบัติในสุวรรณภูมิสืบต่อไป จำเดิมแต่กาลที่มหาสัตว์ได้เสวยราชสมบัติ ก็ได้ทรงบำเพ็ญมหาทานทุกวัน พระเจ้าจันทราชนั้น ให้ราชบุรุษไปรับบิดามารดามาจากเมืองพาราณสี ทรงปฏิบัติบิดามารดาเป็นนิตย์ทุกวันไปมิได้ขาด พระจันทราชทรงระลึกถึงการกุศลที่พระองค์ได้ปล่อยสัตว์แล้วก็เกิดปีติโสมนัสว่า โอ้น่าอัศจรรย์ใจ บุญที่เราทำย่อมให้ผลสำเร็จในทันตาเห็นเทียวหนอ