จาคทานชาดก

เรื่องจาคทานชาดก กล่าวถึงการถวายผ้าของพระเจ้าอชิตมหาราช ผู้ครองอชิตบุรนคร เริ่มแรกพระราชาพระราชทานผ้าแก่พระนางกาญจนเทวี อัครมเหสี และนางราชกัญญาทั้ง ๑๖,๐๐๐ นาง แต่พระเทวีและนางราชกัญญา ได้เอาผ้าเหล่านั้นถวายพระโมคคัลลานเถระ เพื่อเป็นเครื่องบูชาพระธรรมเทศนา ฝ่ายพระเจ้าอชิตราชเมื่อได้พระราชทานผ้าแก่พระราชเทวีและนางราชกัญญาแล้วก็เสด็จไปปราบพระราชอาณาเขตเพื่อทำยุทธสงครามกับเสนาของพระราชาผู้เป็นข้าศึก เมื่อศึกสงบแล้วจึงเสด็จกลับสู่พระนคร พระราชเทวีและนางราชกัญญาทั้งหลายเมื่อทราบข่าวว่าพระราชาเสด็จกลับมาแล้วจึงเสด็จไปเฝ้า พระเจ้าอชิตราชไม่เห็นผ้าของพระเทวีและนางราชกัญญาทั้งหลายจึงตรัสถามว่า ผ้าของท่านทั้งหลายไปอยู่ที่ไหน พระราชเทวีทูลตอบว่า ได้เอาบูชาธรรมของพระเถรเจ้าแล้ว พระเจ้าอชิตราชเมื่อได้สดับดังนั้นก็เกิดปีติโสมนัส มีพระประสงค์จะเฝ้าพระผู้มีพระภาค จึงให้อำมาตย์ไปนิมนต์พระผู้มีพระภาค พระผู้มีพระภาคจึงเสด็จมาสู่พระราชนิเวศน์พร้อมกั้บหมู่ภิกษุ พระเจ้าอชิตมหาราชถวายนมัสการพระผู้มีพระภาคแล้วจึงกราบทูลว่า การถวายทาน การบริจาค ควรจะให้อะไร จึงสมควรและมีอานิสงส์มาก พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสว่า การให้ทานและการบริจาคควรให้ทรัพย์บ้าง เงินทองบ้า ผ้านุ่งห่มบ้าง จากนั้นพระองค์จึงตรัสถึงอานิสงส์ของการให้ทานโดยประการต่างๆ เมื่อได้สดับพระธรรมของพระผู้มีพระภาคแล้ว มีจิตเลื่อมใสทรงรำพึงว่า ชื่อว่าทานย่อมเป็นที่พึ่งของสัตว์มีชีวิตทั้งปวง แล้วโปรดให้เปิดพระคลังผ้าออกแล้วถวายคู่ผ้า ๑,๐๐๐ คู่แก่พระศาสดา พระราชทานแก่พระเทวี ๑๐ คู่ แก่นางราชกัญญา ๑๖,๐๐๐ คู่ พระนางทั้งหลายก็ได้ถวายพระผู้มีพระภาคอีก เมื่อพระผู้มีพระภาคเสด็จถึงพระเชตวันแล้วพวกภิกษุพากันสนทนากันเรื่องความอัศจรรย์ที่ผ้าลอยตามพระองค์มาถึงพระวิหารแล้วพระองค์เสด็จไปตรัสถามเมื่อทราบเหตุแล้ว พระองค์จึงตรัสเรื่องในอดีตให้ภิกษุทราบโดยย่อแล้วทรงนิ่ง พวกภิกษุต้องการรู้รายละเอียดจึงทูลให้พระองค์ตรัสต่อไป พระองค์จึงทรงนำอดีตนิทานมาแสดงว่า ในอดีตพระโพธิสัตว์เกิดเป็นมาณพเลี้ยงมารดาอยู่ในกมลนคร ของพระเจ้ากมลราช วันหนึ่งพระโพธิสัตว์ไปป่าเห็นพระปัจเจกพุทธเจ้าถูกโจรชิงเอาจีวร จึงเอาผ้าสาฎกของตน ๒ ผืนให้เป็นผ้านุ่งห่มถวายแก่พระปัจเจกพุทธเจ้า แล้วได้ตั้งความปรารถนาว่า ขอให้ข้าพเจ้าอย่าได้ไปบังเกิดในตระกูลที่ยากจนขัดสนเลย ขอให้ผ้าทิพย์จงบังเกิดมีแก่ข้าพเจ้าทั้งในชาตินี้และชาติหน้า พระปัจเจกพุทธเจ้าจึงได้อนุโมทนา ในขณะนั้นด้วยอานุภาพแห่งผลทาน ใบไม้ที่ลมพัดมา ก็เป็นผ้าทิพย์บังเกิดขึ้น มาตกลงใกล้เท้าของพระโพธิสัตว์เป็นผ้าหลายแสนคู่ พระโพธิสัตว์ก็เอาผ้าทิพย์เหล่านั้นถวายพระปัจเจกพุทธเจ้าอีกจนหมดทำให้เกิดแผ่นดินไหว มีเสียงบันลือลั่นขึ้นไปจนถึงพรหมโลก ท้าวสักกะก็ทรงโยนผ้าทิพย์ลงมาถวายทำสักการบูชาผืนหนึ่ง