ผลต่างระหว่างรุ่นของ "ปัญญาสชาดก/ภาคที่ 19"

{{คุณภาพเนื้อหา|75%}}

}}

<div id="ปก"/>

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

<div id="ก"/>

 

 

 

<div id="คำนำ"/>

 

 

 

 

ในงานปลงศพอำมาตย์โท พระยาประเสริฐสุนทราศรัย (กระจ่าง สิงหเสนี) ซึ่งจะได้พระราชทานเพลิงในเดือนมีนาคม ปีนี้ เจ้าภาพมีความประสงค์จะพิมพ์หนังสือแจกเนื่องในงานนั้นสักเรื่องหนึ่ง จึ่งแจ้งความมายังราชบัณฑิตยสภา ขอให้กรรมการช่วยเลือกหนังสือและจัดการพิมพ์ให้ ข้าพเจ้าระลึกขึ้นถึงความหลังที่ได้คุ้นเคยเกี่ยวข้องมากับพระยาประเสริฐสุนทราศรัย ทั้งในฝ่ายที่เป็นคุณ และบางทีจะได้เคยเป็นความเดือดร้อนแก่พระยาประเสริฐฯ เพราะตัวข้าพเจ้ามีมาแต่ก่อนบ้าง ดังรายการอันจะมีแจ้งอยู่ในเรื่องประวัติต่อไปข้างหน้า กล่าวความโดยย่อ คือ พระยาประเสริฐฯ เมื่อยังเด็ก ได้เข้าเป็นนักเรียนในโรงเรียนพระตำหนักสวนกุหลาบ เมื่อข้าพเจ้าเป็นผู้จัดการโรงเรียน เริ่มแรกได้รู้จักคุ้นเคยกัน เมื่อพระยาประเสริฐฯ เสร็จการเล่าเรียน เข้ารับราชการ เริ่มมีตำแหน่งในกระทรวงมหาดไทย ก็ประจวบเวลาข้าพเจ้าเป็นเสนาบดีรับราชการอยู่ในกระทรวงนั้น ได้เป็นเพื่อนราชการด้วยกันมา ข้าพเจ้าได้มีโอกาสใช้สอยบังคับบัญชามาตลอดถึงเวลาข้าพเจ้าออกจากตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงมหาดไทย ในระหว่างนั้น พระยาประเสริฐฯ ได้รับราชการตั้งแต่เป็นตำแหน่งผู้น้อย และได้เลื่อนยศและตำแหน่งขึ้นด้วยความพยายามและความซื่อตรง เป็นความชอบโดยลำดับ จนได้เป็นผู้ว่าราชการจังหวัดไปอยู่เมืองเลยอันนับว่าเป็นที่กันดารอย่างยิ่ง พระยาประเสริฐฯ ต้องทนความลำบากอยู่ถึงเก้าปี เพราะข้าพเจ้าหาตัวเปลี่ยนไม่ได้ จึ่งรู้สึกว่าข้าพเจ้าเป็นผู้ทำให้พระยาประเสริฐฯ ได้ความเดือดร้อน แม้โดยมิได้เจตนา เมื่อพระยาประเสริฐฯ มาถึงอนิจกรรมลง และเจ้าภาพมาขอให้ช่วยเลือกหาเรื่องหนังสือ จึ่งเต็มใจที่จะทำให้ และกล่าวความที่เคยเกี่ยวข้องกันลงไว้ให้ปรากฏ เหมือนหนึ่งได้สนองคุณพระยาประเสริฐฯ บ้างเล็กน้อย ส่วนหนังสือที่จะพิมพ์นั้น ข้าพเจ้าได้เลือกปัญญาสชาดกให้พิมพ์ ด้วยเป็นหนังสือซึ่งกรรมการมุ่งหมายจะให้มีบริบูรณ์ในวรรณคดีของไทย อนุโลมเข้าในนิบาตชาดกอันพิมพ์ขึ้นโดยพระราชประสงค์ของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

 

 

 

นิทานในปัญญาสชาดกเป็นนิทานที่ไทยเรารู้กันอยู่ซึมทราบหลายเรื่อง เช่น เรื่องสมุทรโฆษ เรื่องพระสุธนนางมโนราห์ เรื่องสังข์ทอง เรื่องคาวี เรื่องพระรถเสน เป็นต้น เรื่องสุวรรณสังขชาดกที่พิมพ์ในสมุดเล่มนี้ก็มีผู้เอามาแต่งเป็นกลอนอ่าน เรียกว่า เรื่องสังข์ทอง การที่เอาหนังสือปัญญาสชาดกมาแปลพิมพ์จะเป็นประโยชน์สอบสวนให้รู้ว่า นิทานเหล่านั้นเรื่องที่เขาเล่ามาแต่โบราณเป็นอย่างไร ที่เอามาแต่งเป็นโคลงฉันท์และบทละครกลอนอ่านเอามาแก้ไขเสียอย่างใดบ้าง และให้รู้เรื่องนิทานเก่าแก่ของประเทศนี้ซึ่งมิได้ปรากฏในที่อื่นก็อีกหลายเรื่อง เรื่องที่พิมพ์ในสมุดเล่มนี้ชื่อ สุวรรณสังขชาดก (คือ เรื่องสังข์ทอง) เป็นเรื่องที่หนึ่งในปัจฉิมภาคแห่งปัญญาสชาดก

 

 

 

: วันที่ ๑๗ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๗๑

 

<div id="แทรก"/>

 

 

 

 

 

 

 

 

<div id="(๑)"/>

 

 

 

 

 

 

 

 

 

พระยาประเสริฐสุนทราศรัยได้รับราชการมาด้วยความดีความชอบ ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์เป็นบำเหน็จมาเป็นลำดับดังนี้ คือ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

พระยาประเสริฐสุนทราศรัยมีบุตรและธิดา คือ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

สิ้นประวัติย่อของพระยาประเสริฐสุนทราศรัยเพียงเท่านี้

 

<div id="๑/>

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

พระเจ้ากรุงพรหมทัตหามีปรีชาไม่ หลงเชื่อถ้อยคำเสนาบดีและนางสุวรรณจัมปากเทวี ทรงพระพิโรธอย่างใหญ่ จึ่งบังคับรับสั่งอำมาตย์ว่า พวกอำมาตย์ จงช่วยกันผูกแพให้ใหญ่ เอานางจันทากับกุมารใส่ไว้ในแพ ไปลอยเสียในแม่น้ำคงคา ฝ่ายพระนางจันทาเทวีและชนชาวบุรีทราบเหตุนั้นแล้วก็พากันร่ำร้องไห้ยกใหญ่

 

 

 

คราวนั้น เศรษฐีคนหนึ่งนามว่า ธนญชัย มีสมบัติมาก อยู่ในมัทราชบุรี วันนั้น ทาสีของธนญชัยเศรษฐีไปเที่ยวตามฝั่งคงคาด้วยกิจธุระอย่างหนึ่ง ไปพบพระนางจันทาเทวีร้องไห้อยู่บนคบไม้ จึ่งเดินเข้าไปใกล้ ร้องถามว่า แม่ทำไมจึ่งนั่งร้องไห้อยู่ที่นี้

พระเจ้ากรุงพาราณสีสดับถ้อยคำราชเสวกมีอำมาตย์เป็นต้นทูลดังนั้น มีหฤทัยเร่าร้อนเหมือนถูกไฟเผา จึ่งรับสั่งให้อำมาตย์นำเนื้อความไปบอกแก่ชาวนครและชาวนิคมชนบทให้รู้ทั่วกันดังนี้ว่า ใครคนใดอาจเหาะไปแก้ปัญหาและตีคลีกับพระอินทร์บนอากาศได้ เราจะให้ราชสมบัติแก่ผู้นั้นทั้งหมด อำมาตย์ได้จัดการตามรับสั่งแล้ว จะหาใครคนหนึ่งอาจเข้ามารับอาสาก็มิได้มี พระเจ้ากรุงพาราณสีทรงทราบว่าหาคนรับอาสาไม่ได้ ก็เศร้าพระหฤทัย จึ่งไปปรับทุกข์กับอัครมเหสีว่าถึงวันคำรบเจ็ดพี่ก็จักต้องตาย เพราะเสาะหาคนที่จะแก้ปัญหาและตีคลีกับพระอินทร์บนอากาศไม่ได้ ตรัสแล้วก็ทรงพิลาปร่ำไรอยู่ในปราสาท

 

 

 

ครั้นรุ่งขึ้นเช้า เป็นวันที่คำรบเจ็ด พระเจ้ากรุงพาราณสีมีหฤทัยหวาดเสียวราวกะว่าจะแตกออกไปได้เจ็ดภาค จึ่งบังคับอำมาตย์ผู้หนึ่งให้ไปเรียกเจ้าเงาะมาเร็ว ๆ อำมาตย์ผู้นั้นรับราชดำรัสแล้วก็ไปบอกพระโพธิสัตว์ว่ พระราชารับสั่งให้หาตัวท่านไปเดี๋ยวนี้ พระโพธิสัตว์คิดว่า เวลานี้ควรเราจะเข้าไปเฝ้าพระราชา จึ่งบอกกะนางคันธาเทวีว่า เวลานี้ พี่จะไปเฝ้าพระราชบิดา จึ่งพานางคันธาเทวีมาเฝ้าด้วยกัน แล้วนั่งอยู่ ณ ที่อันสมควรส่วนหนึ่ง พระเจ้ากรุงพาณาสีทอดพระเนตรพระโพธิสัตว์นั่งอยู่พร้อมกับนางคันธาเทวีแล้ว ตรัสว่า พ่อเงาะจงแก้ปัญหาและตีคลีกับพระอินทร์แทนเรา ถ้าพ่อยังช้าเกินเวลาไปอีกนิดเดียว บิดาก็จักตายเดี๋ยวนี้

สมมติเทวา พระราชบิดาของพระองค์ทรงพระสำราญ หาโรคาพยาธิมิได้ แต่ทรงพระอาลัยระลึกถึงพระองค์ ทรงปริเทวนาการเป็นนิตย์ทุกวันมิได้ขาด สองกษัตริย์ทรงฟังดังนั้น ก็ทรงรับว่าจะเสด็จไปด้วยเสนาบดี

 

 

ครั้นแล้ว มหาเสนาบดีจึ่งเข้าไปเฝ้ากราบทูลพระเจ้าพรหมทัตว่า พระมหาราช บัดนี้ พระราชโอรสของพระองค์เสด็จมาถึงรัฐประเทศนี้แล้วพระเจ้าข้า พระเจ้าพรหมทัตทรงพระโสมนัส ดำรัสสั่งให้พนักงานเอาเภรีไปตีประกาศว่า บัดนี้ พระสุวรรณสังขกุมาร โอรสของเรา มาถึงนครรัฐแล้ว เราจักออกไปรับโอรสให้เข้ามาครองราชสมบัติ ณ เมืองนี้ ชาวเมืองพาราณสีจึ่งพากันประดับมรรคาซึ่งจะเสด็จมาด้วยพวงดอกไม้เงินทองและพวงสุคนธมาลา สองฟากมรรคาก็ปักธงและแผ่นผ้ากับทั้งต้นกล้วยและอ้อยลำ ผูกขัดจัดประจำตามระวางเป็นจังหวะแลไสว ครั้นแล้ว พระเจ้าพรหมทัตพร้อมด้วยราชบริวารเสด็จออกไปต้อนรับสามกษัตริย์ยังที่ประทับ ณ พลับพลา สามกษัตริย์ทอดพระเนตรพระราชาเสด็จมาถึงพร้อมกันต้อนรับแล้วถวายบังคม

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

<div id="ปกหลัง/>

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

== เชิงอรรถ ==

 

 

 

 

 

{{ท้ายเรื่อง}}

 

[[หมวดหมู่:งานแปล]]