หน้า:ตำนานกฎหมาย - วัน จามรมาน - ๒๔๗๔.pdf/5

หน้านี้ได้พิสูจน์อักษรแล้ว
ตำนานกฎหมาย

ซึ่งไม่เป็นกิริยาของกฎหมาย กฎหมายต่องเป็นยุตติ จะเขียนแปลกออกไปมิได้ แต่เขาเถียงได้ว่า อย่างไรเป็นยุตติธรม ไม่ยุตติธรรม ทุกเมื่อทุกเรื่อง นอกจากนี้ ควรอ่านหนังสือคำอธิบายว่าด้วยสัญญาของพระเจ้าพี่ยาเธอพระองค์นั้น (กรมราชบุรี) ว่าไว้ดังนี้

ความยุตติธรรมที่ยกขึ้นเป็นบทตัดสิน ที่จริงเป็นการเลื่อนลอย ด้วยเหตุว่า ยุตติธรรมนั้นเป็นแต่ความเห็นของบุทคลบางพวกที่เห็นดังนั้น แต่บางพวกเห็นดั่งนี้ตรงกัน จะเอาเป็นยุตติไม่ได้ และที่แท้จริงในคดีตัวอย่างเรื่องไร่แตงพิพาทนั้น คำว่า เป็นธรรม หรือนัยหนึ่ง ยุตติธรรม ก็มีความเห็นแตกต่างตรงกันข้ามอยู่แล้ว

ในเมื่อไม่มีพระราชกำหนดกฎหมายหรือบทพระอัยยการที่จะนำมาใช้บังคับคดีแล้ว นอกจากอ้างความยุตติธรรม ยังมีการยกเอาแบบแผนจารีตประเพณีมาใช้บังคับคดีค้วย คดีตัวอย่างที่ไม่มีตัวบทกฎหมายที่จะใช้บังคับคดีนั้น ดั่งจะเห็นได้ในกฎหมายลักษณะเบ็ดเสร็จ ปีจุลศักราช ๑๕๖๕ มีความว่า พระบาทสมเด็จพระเอกาทศรฐเสด็จสถิตย์อยู่ณพระที่นั่งบัลลังค์รัตนมหาปราสาทโดยบูรพาภิมุข พระเกษมราชสุภาวดีกราบบังคมทูลพระมหากรุณา