จังหวัดนี้เดิมเป็นตำบลแขวงของจังหวัดนครศรีธรรมราช ต่อมาได้ตัดเอาท้องที่ในแขวงอำเภอปากลาวจากจังหวัดสุราษฎรฯ (บัดนี้รวมอยู่ในอำเภออ่าวลึก) มารวมกับอำเภอเมือง อำเภอคลองพน (บัดนี้ยุบเป็นตำบลขึ้นอำเภอคลองท่อม) อำเภอเกาะลันตา แขวงจังหวัดนครศรีธรรมราช ยกขึ้นเป็นจังหวัด ตั้งภายหลังตั้งจังหวัดระนอง จังหวัดพังงา และจังหวัดภูเก็ต ในเขตต์แขวงจังหวัดนี้มีทางขนสินค้าแต่โบราณข้ามแหลมมะลายู เรียกว่า ปากพะนม มาลงทางแม่น้ำตาปี.
จังหวัดกำแพงเพชรเป็นเมืองโบราณสมัยสุโขทัย เป็นเมืองลูกหลวงและเมืองหน้าด่าน เดิมมี ๒ เมือง เมืองหนึ่งเรียกว่า ชากังราว อยู่ทางฝั่งซ้ายแม่น้ำปิง พญาเลอไทย โอรสพ่อขุนรามกำแหง สร้าง อีกเมืองหนึ่งชื่อ เมืองนครชุม อยู่ทางฝั่งขวาแม่น้ำปิงตรงข้ามกับเมืองกำแพงเพชรเก่า ตัวเมืองกำแพงเพชรเก่าอยู่ทางหลังศาลากลางจังหวัดเดี๋ยวนี้ ยังมีกำแพงและโบราณสถาน
