หน้า:พงศาวดาร (หัตถเลขา) - ๒๔๕๗.pdf/567

หน้านี้ได้พิสูจน์อักษรแล้ว
529
อธิบายเรื่องในรัชกาลสมเด็จพระบรมราชาหน่อพุทธางกูรแลพระรัฏฐาธิราช

พระบรมราชาหน่อพุทธางกูรพระองค์นี้เปนพระราชโอรสของสมเด็จพระรามาธิบดีที่ ๒ เกิดแต่พระอรรคมเหษี บางทีพระอรรคมเหษีพระองค์นั้นจะเปนเชื้อพระวงษ์สมเด็จพระร่วง จึงตั้งพระนามว่า พระอาทิตยวงษ์ หมายความว่า เปนวงษ์ของสมเด็จพระร่วงศรีอินทราทิตย (นี้เปนความสันนิษฐานของข้าพเจ้าเอง) พระอาทิตยวงษ์เปนพระราชกุมารเกิดด้วยพระอรรคมเหษีแลเปนรัชทายาท จึงเปนหน่อสมเด็จพระพุทธเจ้า ตามราชกุมารศักดิที่กล่าวไว้ในกฎมณเฑียรบาล แต่มาเรียกในหนังสือพระราชพงษาวดารว่า หน่อสมเด็จพุทธางกูร ก็คือศัพท์เดียวกันนั้นเอง ส่วนพระนามที่เรียกว่า พระบรมราชา นั้น เห็นจะเปนพระนามบัญญัติเมื่ออภิเศกให้ขึ้นไปครองเมืองพิศณุโลก จึ่งเรียกในจดหมายเหตุว่า พระบรมราชาหน่อพุทธางกูร เพื่อจะให้ผิดกับพระบรมราชาที่เปนพระเชษฐาธิราชของสมเด็จพระรามาธิบดีที่ ๒ ด้วยเหตุดังกล่าวมานี้ ข้าพเจ้าเห็นว่า ควรจะเรียกพระนามสมเด็จพระเจ้าแผ่นดินพระองค์นี้ในพระราชพงษาวดารว่า สมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ ๔

หนังสือพระราชพงษาวดารฉบับนี้แลฉบับพิมพ์ ๒ เล่มยุติต้องกันว่า สมเด็จพระบรมราชาหน่อพุทธางกูรประชวรทรพิศม์สวรรคต ซึ่งควรเข้าใจว่า เปนปัจจุบัน พระรัฏฐาธิราช หรือเรียกอิกอย่าง ๑ ว่า พระรัษฎาธิราชกุมาร ผู้เปนราชโอรส แลบางทีจะได้เปนหน่อสมเด็จพระพุทธเจ้าตามราชกุมารศักดิ พระชัณษา ๕ ขวบ ได้รับ

๓๔