และเป็นปัจจัยก่อให้เกิดคติถือตนเป็นที่ตั้ง (อหังการ) เพราะไม่มีใครอยากให้เพื่อนร่วมเกิดได้รับส่วนในความรักความเมตตาที่ตนได้รับอยู่ ไม่อยากให้ใครร่วมใช้ทรัพย์สินของตน และไม่อยากให้ใครมีส่วนร่วมฐานะสูงในสังคมซึ่งเป็นเอกสิทธิ์ของตน แต่เมื่อว่าทางศิลปแล้ว ก็เป็นเรื่องอยู่กันตรงข้ามทีเดียวกับที่กล่าวมาแล้วนี้ ความจริง เมื่อเราฟังเสียงดนตรีที่ไพเราะ อ่านหนังสือที่ประพันธ์ดี หรือดูภาพจิตรกรรมที่งาม จะรู้สึกโดยไม่รู้ตัวอยากให้ผู้อื่นได้ร่วมอารมณ์ให้สะเทือนใจไปกับเราด้วย และยิ่งไปกว่านี้ เรายังปรารถนาให้บุคคลเหล่านั้นได้ฟัง ได้อ่าน หรือได้ดูศิลปกรรมอย่างเดียวกับเรา ทั้ง⟨นี้⟩ ก็เพราะว่า ถ้ามีความรู้สึกเห็นคุณค่าของศิลปกรรมร่วมกัน ย่อมเพิ่มความสุขสบายใจให้แก่เรายิ่งขึ้น เพราะเหตุดังนี้ ศิลปจึงเป็นปัจจัยนี่เองที่สนับสนุนความสัมพันธ์อย่างเห็นอกเห็นใจกันในระหว่างเพื่อนมนุษย์และอำนวยความสุขความบันเทิงที่แท้และถาวรแก่มนุษยชาติ
อันที่จริง ศาสนาก็ให้ความสุข ไม่ถือตนเป็นที่ตั้งแก่เราเหมือนกัน แต่ความสุขมีสันโดษทางจิตต์ใจนี้ย่อมมีอยู่ตามส่วนสัมพันธ์กับความรู้สึกดีชั่วของเรา เพราะเป็นเรื่องของเอกชน กล่าวคือ เป็นความรู้สึกภายในตัวเรา รู้สึกอย่างไรก็อย่างนั้น ไม่มีผันแปร แต่
