ทว่าในการมอง แสงส่องมาจากสิ่งหนึ่งจริง ๆ จากวัตถุภายนอก มายังอีกสิ่งหนึ่ง คือดวงตา เป็นความสัมพันธ์ทางกายภาพระหว่างสิ่งทางกายภาพ ในทางตรงข้าม รูปสินค้า และความสัมพันธ์มูลค่าระหว่างผลผลิตแรงงานที่รูปสินค้าปรากฎอยู่ ไม่เกี่ยวอะไรกับธรรมชาติทางกายภาพและความสัมพันธ์เชิงวัตถุที่เกิดจากมันเลย เป็นแค่ความสัมพันธ์ทางสังคมที่จำเพาะระหว่างมนุษย์เอง ซึ่งสมมุติรูปลวงตามนุษย์เป็นความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งของ เพื่อหาแนวเทียบ เราจำต้องโบยบินสู่ดินแดนม่านหมอกของโลกแห่งศาสนา ณ ที่แห่งนี้ ผลผลิตของสมองมนุษย์ดูเหมือนร่างอิสระ มีชีวิตเป็นของตัวเอง ทั้งสัมพันธ์กันเองและสัมพันธ์กับมนุษย์ เช่นเดียวกับผลผลิตของมือมนุษย์ในโลกแห่งสินค้า ผมเรียกสิ่งนี้ว่ามนต์ขลัง ติดหนึบกับผลผลิตของแรงงานทันทีที่ผลิตเป็นสินค้า และจึงแยกไม่ออกจากการผลิตสินค้า
ดังที่วิเคราห์มาก่อนหน้านี้ แสดงให้เห็นว่าลักษณะเครื่องรางของขลังของโลกแห่งสินค้าเกิดจากลักษณะทางสังคมอันแปลกประหลาดของแรงงานซึ่งผลิตสินค้า
วัตถุใช้สอยกลายเป็นสินค้าเพียงเพราะเป็นผลผลิตของแรงงานเอกชนที่ดำเนินไปโดยไม่ขึ้นต่อกัน ปมของแรงงานเอกชนเหล่านี้ประกอบกันเป็นแรงงานรวมทางสังคม เพราะผู้ผลิตติดต่อกันทางสังคมผ่านการแลกเปลี่ยนผลผลิตแรงงานเท่านั้น ลักษณะทางสังคมที่จำเพาะของแรงงานเอกชนของเขาจึงปรากฏเฉพาะในการแลกเปลี่ยน หรือในความเป็นจริง แรงงานเอกชนทำตัวเป็นแขนขาของแรงงานรวมทางสังคมผ่านความสัมพันธ์ที่การแลกเปลี่ยนถ่ายโอนผลผลิตแรงงานและผู้ผลิตโดยอาศัยผลผลิตแรงงานเท่านั้น ความสัมพันธ์ทางสังคมระหว่างแรงงานเอกชนของผู้ผลิตจึงปรากฏต่อเขาเป็นสิ่งที่มันเป็น กล่าวคือไม่ใช่ความสัมพันธ์ทางสังคมโดยตรงระหว่างบุคคลในงานของเขาเอง แต่ปรากฎเป็นความสัมพันธ์ทางวัตถุระหว่างบุคคล และความสัมพันธ์ทางสังคมระหว่างสิ่งของมากกว่า
ผลผลิตแรงงานจะได้รับวัตถุภาวะมูลค่า แยกจากวัตถุภาวะประโยชน์ใช้สอยที่แตกต่างกันและสัมผัสได้ ภายในการแลกเปลี่ยนเท่านั้น ในทางปฏิบัติ ผลผลิตแรงงานแบ่งตัวออกเป็นสิ่งที่มีประโยชน์กับสิ่งของมูลค่าก็ต่อเมื่อแลกเปลี่ยนกันโดยแพร่หลายและสำคัญพอแล้ว จนเมื่อ