เราได้รับคำตำหนิจากสารทิศว่าละเลยไม่กล่าวถึงเงื่อนไขทางเศรษฐกิจอันเป็นฐานทางวัตถุของการต่อสู้ระหว่างชนชั้นและชาติในปัจจุบัน จนถึงบัดนี้ เราจงใจไม่แตะเงื่อนไขเหล่านี้จนกว่าจะแทรกซึมปรากฏตัวขึ้นเองบนระนาบความขัดแย้งทางการเมือง
จำเป็นเหนือสิ่งอื่นใด คือการติดตามพัฒนาการของการต่อสู้ทางชนชั้นในประวัติศาสตร์ยุคเรา และการพิสูจน์เชิงประจักษ์ ด้วยวัตถุดิบทางประวัติศาสตร์อันเป็นประจุบันและสรรค์สร้างใหม่ทุกวัน ว่าครั้นชนชั้นแรงงานปราชัยในห้วงเดือนกุมภาพันธ์และมีนาคม ศัตรูของชนชั้น——พวกนิยมสาธารณรัฐกระฎุมพีในฝรั่งเศส และชนชั้นชาวนากับกระฎุมพีผู้ฟาดฟันสมบูรณาญาสิทธิ์ศักดินาทั่วทั้งทวีปยุโรป——ต่างพ่ายแพ้ไปตาม ๆ กัน ว่าชัยชนะของ “สาธารณรัฐสายกลาง” ในฝรั่งเศสได้ลั่นสัญญาณความล่มสลายของทวยประชาชาติที่ตอบรับปฏิวัติเดือนกุมภาด้วยสงครามประกาศอิสรภาพอันวีระ และสุดท้าย ว่าด้วยอัปราชัยเหนือกรรมกรปฏิวัติ ยุโรปกลับไปเป็นทาสสองทบ ทาสอังกฤษ-รัสเซีย การลุกฮือเดือนมิถุนายนที่ปารีส การเสียกรุงเวียนนา เรื่องตลกปนเศร้าเดือนพฤศจิกายน 1848 ที่เบอร์ลิน
