หน้า:Phra Ratcha Lanchakon 2493.djvu/47

หน้านี้ได้พิสูจน์อักษรแล้ว
๓๔

จะอยู่ที่ไหนไม่ทราบ แต่ที่ในราชพิพิธภัณฑ์มีตราราชสีห์อยู่ ๒ ดวง เป็นรูปราชสีห์เผ่น อาจเป็นตราพระราชสีห์ที่กล่าวนี้ก็ได้

ตรากระทรวงกลาโหม คือ ตราพระคชสีห์ (ดู รูปที่ ๒๗) ในพระธรรมนูญใช้ตรากล่าวไว้ว่า เป็นตราเจ้าพระยามหาเสนาบดีฯ สมุหพระกลาโหม ตรานี้ยังสืบมาจนปัจจุบัน มีทั้งตราใหม่ ตรากลาง และตราน้อย ในราชพิพิธภัณฑ์มีตราพระคชสีห์อยู่ชุดหนึ่งครบทั้ง ๓ ดวง ลวดลายคล้ายคลึงกับชุดที่เก็บรักษาไว้ที่กระทรวงกลาโหมซึ่งคงทำขึ้นใหม่ สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยานริสรานุวัดติวงศ์ตรัสว่า "ขาดตรา 'คชสีห์เดินดง' อันเป็นรูปคชสีห์เดินบุกอยู่ในหมู่ไม้ ไม่ใช่กนก เป็นตราประจำตัวเสนาบดีกรมพระกลาโหมอย่างตราพระราชสีห์น้อยของเสนาบดีมหาดไทย" นอกนี้ ยังมีตราพระคชสีห์ฝ่ายเหนือ ซึ่งในพระธรรมนูญใช้ตราว่า เป็นตราหลวงธรรมไตรโลกเสนาบดีศรีสมุหพระกลาโหม ตราดวงนี้จะอยู่ที่ไหนไม่ทราบ

ในพระธรรมนูญใช้ตรากล่าวว่า "ตราเจ้าพระยาศรีธรรมราชาโกษาธิบดี ใช้ตราบัวแก้ว" ซึ่งบัดนี้เป็นตรากระทรวงการต่างประเทศ แต่ก่อนนี้ การคลังและการต่างประเทศอยู่รวมกัน