หน้านี้ได้พิสูจน์อักษรแล้ว
๓๙
- ตราพิทยาธรถือดอกจงกลนี
- ตราพระไพสพราชทรงเครื่องยืนบนแท่น
- ตราพระพิรุณขี่นาค
- ตราเทพยดาทรงเครื่องยืนบนแท่นถือเส้นเชือก
- ตรานัคลินังคัล เป็นรูปพราหมณ์ทรงเครื่องแบกไถ
- ตราเทพยดาทรงเครื่องถือไม้กะตักยืนบนแท่น
- ตราเทพยดาทรงเครื่องนั่งในบุษบกหลังหงส์
- ตราพระกาฬทรงเครื่องขี่นาคราช
- ตราดอกจงกลนี
ตราเหล่านี้ใช้ในลักษณะอย่างไร แจ้งอยู่ในพระธรรมนูญใช้ตรานั้นแล้ว ในรายการสมโภชพระราชลัญจกรและตราตำแหน่งเรียกชื่อรวมตราทั้ง ๙ ดวงนี้ว่า "นพมุรธา" เหตุไรเจ้าพระยาพลเทพฯ ที่เกษตราธิการ ถือตราถึง ๙ ดวง สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ทรงสันนิษฐานไว้ดั่งแจ้งอยู่ข้างต้นนั้นแล้ว พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวตรัสไว้ในลายพระหัตถเลขา ลงวันที่ ๙ กันยายน ร.ศ. ๑๐๘ ว่า "ในชั้นหลัง ๆ นี้ ถึงว่ามีตรามาก ก็เป็นแต่มีไว้ตามแบบโบราณ ได้ตกลงกำหนดแต่ครั้งเจ้าพระยารัตนาธิเบศรเป็นเสนาบดี ใช้ตราพระพิรุณเป็นตราใหญ่ ตราพิทยาธรเป็นตราน้อย เห็นว่า ควรจะคงอยู่เท่านั้น ตราอีก ๗ ดวงควรจะรักษาไว้สำหรับกระทรวง จะได้ลงแบบธรรมเนียมเป็นนิทานเก่า"
