หน้า:Phra Ratcha Lanchakon 2493.djvu/52

หน้านี้ได้พิสูจน์อักษรแล้ว
๓๙
  1. ตราพิทยาธรถือดอกจงกลนี
  2. ตราพระไพสพราชทรงเครื่องยืนบนแท่น
  3. ตราพระพิรุณขี่นาค
  4. ตราเทพยดาทรงเครื่องยืนบนแท่นถือเส้นเชือก
  5. ตรานัคลินังคัล เป็นรูปพราหมณ์ทรงเครื่องแบกไถ
  6. ตราเทพยดาทรงเครื่องถือไม้กะตักยืนบนแท่น
  7. ตราเทพยดาทรงเครื่องนั่งในบุษบกหลังหงส์
  8. ตราพระกาฬทรงเครื่องขี่นาคราช
  9. ตราดอกจงกลนี

ตราเหล่านี้ใช้ในลักษณะอย่างไร แจ้งอยู่ในพระธรรมนูญใช้ตรานั้นแล้ว ในรายการสมโภชพระราชลัญจกรและตราตำแหน่งเรียกชื่อรวมตราทั้ง ๙ ดวงนี้ว่า "นพมุรธา" เหตุไรเจ้าพระยาพลเทพฯ ที่เกษตราธิการ ถือตราถึง ๙ ดวง สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ทรงสันนิษฐานไว้ดั่งแจ้งอยู่ข้างต้นนั้นแล้ว พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวตรัสไว้ในลายพระหัตถเลขา ลงวันที่ ๙ กันยายน ร.ศ. ๑๐๘ ว่า "ในชั้นหลัง ๆ นี้ ถึงว่ามีตรามาก ก็เป็นแต่มีไว้ตามแบบโบราณ ได้ตกลงกำหนดแต่ครั้งเจ้าพระยารัตนาธิเบศรเป็นเสนาบดี ใช้ตราพระพิรุณเป็นตราใหญ่ ตราพิทยาธรเป็นตราน้อย เห็นว่า ควรจะคงอยู่เท่านั้น ตราอีก ๗ ดวงควรจะรักษาไว้สำหรับกระทรวง จะได้ลงแบบธรรมเนียมเป็นนิทานเก่า"