หน้า:Phra Ratcha Lanchakon 2493.djvu/53

หน้านี้ได้พิสูจน์อักษรแล้ว
๔๐

ต่อมา เมื่อ ร.ศ. ๑๑๑ ปรากฏในรายงานกราบบังคมทูลออฟฟิศไปรเวดสิเกรตารีหลวง ลงวันที่ ๒๘ พฤษภาคม .. ๑๑๑ ว่า "กระทรวงนายกเลิกใช้ตรา ๙ ดวง ใช้ตราพลเทพทรงไถเป็นตราใหญ่ พระพิรุณทรงนาคเป็นตราน้อย"

ตรา ๙ ดวงของกระทรวงเกษตราธิการคงรักษาอยู่ที่ในนั้นจนบัดนี้ ส่วนตราพลเทพทรงไถ เคยเห็นดวงตราตัวจริง เข้าใจว่า จะยังอยู่ในกระทรวงนั้น

ตรากระทรวงศึกษาธิการ คือ ตราเสมาธรรมจักร (ดู รูปที่ ๓๗) แต่เดิม เมื่อกระทรวงศึกษาธิการยังเป็นกระทรวงธรรมการอยู่ พระราชทานตราบุษบกตามประทีป (ดู รูปที่ ๓๔) ซึ่งเป็นพระราชลัญจกรเก่า เป็นตราตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงธรรมการ ตราดวงนี้เดิมเป็นตราประจำตำแหน่งหรือประจำพระองค์กรมสมเด็จพระปรมานุชิตชิโนรส แต่สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ทรงเห็นว่า ลายตราที่ประทับและจดชื่อว่า บุษบกตามประทีป เห็นมีแต่ตะเกียงอยู่ในบุษบก ไม่มีดวงประทีป ทรงเกรงว่า จะไม่ใช่ตราบุษบกตามประทีปสำหรับกรมสมเด็จพระปรมานุชิตชิโนรส ตราบุษบกตามประทีปเวลานี้อยู่ที่ราชพิพิธภัณฑ์ และได้เคยผูกลายขึ้นใหม่ตามเค้าเดิมใช้เป็นตราประจำสภาวัฒนธรรมแห่งชาติ