หน้า:Phra Ratcha Lanchakon 2493.djvu/7

ข

เรื่องที่พิมพ์ในสมุดนี้ คือ เรื่องพระราชลัญจกรและตราประจำตัวประจำตำแหน่ง ซึ่งพระยาอนุมานราชธนเรียบเรียง เหตุที่เรียบเรียงเรื่องนี้มีปัจจัยมาจากที่พระยาอนุมานราชธนเห็นตราโบราณคดีสโมสรมีรูปเป็นมังกรเล่นแก้ว ดูเก่ามาก ไม่ทราบว่ามังกรมีความหมายเกี่ยวข้องอย่างไรกับเรื่องโบราณคดี จึงได้ใช้เป็นตราเครื่องหมายเช่นนั้น คิดไม่เห็น จึงกราบทูลถามสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ก็ทรงพระเมตตาตรัสเรื่องให้ทราบ ต่อมาเมื่อเห็นในราชพิพิธภัณฑ์มีพระตราต่าง ๆ ของหลวงตั้งแสดงอยู่ตู้หนึ่ง เห็นที่เป็นพระราชลัญจกรของเก่าก็มี เกิดความสนใจอยากรู้ จึ่งขออนุญาตจำลองตราเหล่านั้นเป็นลายประทับเอามาเก็บไว้ แล้วส่งถวายลายจำลองดวงตราเหล่านั้นไปเป็นคราว ๆ ตามแต่โอกาสเพื่อขอประทานตรัสอธิบาย ก็มีพระกรุณาตรัสเล่าประทานมาเป็นคราว ๆ เมื่อทรงมีเวลาว่าง ต่อมาเมื่อ พ.ศ. ๒๔๘๒ พระยาอนุมานราชธนรวบรวมพระอธิบายตรัสเล่าเหล่านี้ซึ่งกระจัดกระจายปนอยู่ในลายพระหัตถ์หลายฉะบับทำเป็นบันทึกขึ้นแล้วถวายทอดพระเนตร ก็ทรงพระเมตตาแก้ไขทักท้วงข้อความในลางแห่ง คงทำเป็นบันทึกไว้ได้ไม่กี่หน้ากระดาษก็ระงับไป เพราะพระยาอนุมานราชธนปลีกเวลาเพื่อรวบรวมทำให้แล้วเสร็จไม่ได้ จนเวลาล่วงเลยมานาน จึงจับต้นทำใหม่ แต่ความคิดเปลี่ยนไปจากเดิม คือ เรียบเรียงเรื่องขึ้นให้เป็นหมวดหมู่เท่าที่จะรวบรวมได้ แล้วถวายไปเพื่อทอดพระเนตร นับแต่ได้ถวายไปแล้วก็ไม่ได้รับข้อทักท้วงอย่างไรจากเสด็จพระองค์ท่าน คงตรัสแต่เรื่องอื่น ๆ ตลอดมา พระยาอนุมานราชธนก็ไม่กล้ากราบทูลเตือน เพราะทราบดีอยู่ว่า เรื่องต่าง ๆ ที่ทรงทำ พระองค์ท่านไม่ได้ทรงทอดทิ้งแม้แต่เรื่องเดียว หากแต่ยังไม่มี