เด็กชาวสยามค่อนข้างเชื่อฟังและเคารพบุพการี ครูบาอาจารย์ และผู้มีอายุมากกว่าตน เด็กเหล่านี้ไม่เคยนึกฝันถึงการโต้เถียงกับผู้อยู่ในอำนาจเหนือกว่า พวกเขาเคารพลำดับชั้นพอ ๆ กับความอาวุโส แต่ในยามเดียวกัน พวกเขาก็มีลักษณะที่เป็นอิสระอยู่ประมาณหนึ่ง ซึ่งทำให้พวกเขามิได้กลายเป็นทาสเชื่อง ๆ
โรงเรียน
เด็กชาวสยาม ในยามที่ยังเยาว์อยู่นัก มักไม่ค่อยทุกข์ร้อนด้วยเรื่องเสื้อผ้าหรือโรงเรียน เด็กเหล่านี้ใช้เวลาไปกับการขี่ควาย ปีนป่ายแมกไม้ สูบยา แจวเรือบด กิน แล้วนอน แต่ในบางช่วงของชีวิต เด็กชายหลายคนก็ไปโรงเรียน เรื่องนี้มิใช่ข้อบังคับ หากเด็กชายคนใดไม่อยากไป เขาจะไม่ไปก็ได้ กระนั้น เด็กชายส่วนใหญ่ ทั้งในแถบชนบทห่างไกล และในพระนครอันวุ่นวายและแออัด ก็ได้เรียนรู้วิชาบางอย่าง บางทีปีนต้นไม้และสูบยามาสักพักจนความหรรษาซาลงเสียแล้ว หรือบางทีเด็กชายผู้นั้นเกิดกระตือรือร้นขึ้นมา และอยากลืมตาอ้าปากกับเขาบ้าง ฉะนี้แล้ว อย่างน้อยก็จะต้องหัดเรียนอ่าน เขียน และ "คิดคำนวณ" แต่ไม่ว่าจะด้วยเหตุผลกลใด ก็ปรากฏว่า เด็กชายชาวสยามทุกคนไปโรงเรียนกันเป็นจริงเป็นจัง แม้จะไม่เข้าเรียนสม่ำเสมอและตรงต่อเวลา แต่ตลอดระยะไม่กี่ปี เด็กชายก็จะเล่าเรียนบางสิ่งบางอย่างที่เป็นประโยชน์แก่ตนได้จนสำเร็จ
โรงเรียนของสยามตั้งอยู่ในที่ธรณีสงฆ์อันร่มเย็น โดยทั่วไปเป็นกระต๊อบหรือเรือนเล็กแบบเรียบ ๆ
