คัมภีร์โหราศาสตร์ไทยมาตรฐานฉบับสมบูรณ์/วัน เดือน ปี วงกลม จักรราศี

โหราศาสตร์ภาคบรรยาย

ผู้ที่จะเรียนวิชาโหราศาสตร์ในทางคำนวณ จำเป็นจะต้องเรียนรู้การบัญญัติเวลา มาตราวงกลม ดวงจักรราศี นาที ตามที่ต้องใช้เสียก่อน จึงบรรยายไว้ในที่นี้เป็นเบื้องต้น

วัน หมายความว่า ตั้งแต่ดวงอาทิตย์ขึ้นทางทิศตะวันออก จนตลอดเวลาที่จะ กลับมาขึ้นทางทิศเดิมอีก แบ่งเป็น ๔ ระยะ หรือ ๔ หลัก คือย่ำรุ่ง, เที่ยงวัน, ย่ำค่ำ, เที่ยงคืน เห็นดวงอาทิตย์อยู่เป็นกลางวัน ดวงอาทิตย์ลับไปแล้วมืดเป็นเวลากลางคืน หน้าร้อนกลางวันมาก กลางคืนน้อย หน้าหนาวกลางวันน้อย กลางคืนมาก จงดูตาม เวลาของพหินาทีที่จะกล่าวถึงในลำดับต่อไป

ดิถี, ดฤถี หมายความว่า ระยะทางโคจรของพระจันทร์นับแต่เวลาเที่ยงคืน วันหนึ่งไปจนถึงเวลาบรรจบรอบเที่ยงคืนอีกวันหนึ่ง และนับแต่หน้าวันพระจันทร์ดับมืด (อมาวสี) ไปจนถึงเห็นพระจันทร์เต็มดวง (บุรณมี) เรียกข้างขึ้นหรือชุณหปักษ์, นับแต่ หน้าวันพระจันทร์เต็มดวงไปจนถึงวันดับไม่เห็นพระจันทร์อีก เรียกว่าข้างแรมหรือกาฬปักษ์ รวม ๒ ปักษ์เป็นเดือนจันทรคติเดือนหนึ่ง มีดิถีแต่ ๑ ถึง ๒๙ หรือ ๓๐

เดือน หมายความว่า การโคจร บรรจบรอบหรือครบธาตุหนึ่ง, คือ พระจันทร์โคจรบรรจบรอบระหว่างกลางดวงอาทิตย์กับโลกครั้งหนึ่ง หรือพระอาทิตย์โคจร ตลอดธาตุที่จัดเป็นราศีหนึ่ง (หมายความว่าโลกโคจรไปตลอดราศีหนึ่ง)

ปี หมายความว่า กาลเป็นไปแห่งฤดูคิมหันต์, วสันต์, เหมันต์ตลอด รอบหนึ่ง หรือนับเวลาแต่พระอาทิตย์โคจรผ่านปริมณฑลกลมในท้องฟ้า แต่องศาที่ ๑ ในราษีเมษไปจนถึงสุดองศาที่ ๓๖๐ องศา

วงกลม คือ ปริมณฑลกลมโดยรอบ ในที่นี้หมายถึงทางเป็นวงกลมในท้องฟ้า แม้ทางเป็นรูปไข่ก็เรียกว่าวงกลมเหมือนกัน คือ กลมรี มีส่วนต่างๆ ของวงกลมแบ่งออก ตามชื่อดังนี้  :-

๖๐ พิลิบดา เป็น ๑ ลิบดา

๖๐ ลิบดา เป็น ๑ องศา

๓๐ องศา เป็น ๑ ราศี

๓ ราศี เป็น ๑ โกลัง หรือตรีจักร์

๒ โกลัง หรือตรีจักร์ เป็น ๑ อัฑฒจักร์

๒ อัฑฒจักร์ เป็น ๑ วงกลม

จักรราศี คือ ปริมณฑลกลมในท้องฟ้า, แบ่งออกเป็นส่วนต่างๆ ดังนี้ :-

แบ่งออกโดยรอบได้ ๑๐๘ ส่วน ส่วนหนึ่งเรียกว่านวางศ์หนึ่ง มีเทวดา นพเคราะห์เป็นเจ้าของประจำรักษานวางศ์ๆ ละองค์ เรียกว่าตัวเกษตร เรียงลำดับ ตัวเกษตรอังคารเป็นปฐมนวางศ์เป็นต้นไป ส่วนตัวเกษตรอื่นที่ถัดไปก็เรียงตามลำดับ นวางศ์ที่ถัดไปนั้น เป็นลำดับกันไป คือ ๓, ๖, ๔, ๒, ๑, ๔, ๖, ๓, ๗, ๗, ๕ เมื่อครบ ๑๒ นวางศ์แล้วก็ตั้งต้นไปใหม่ ด้วยเกษตรตัวต้น คือ พระ ๓ อีก เมื่อได้ ๙ หน แล้ว จึงมาบรรจบรอบวงกลมที่ราศีเมษ แล้วรวม ๔ นวางศ์เข้า เป็น ๑ ฤกษ์, รวมทั้งหมดเป็น ๒๗ ฤกษ์ และนวางศ์แรกของฤกษ์เรียกปฐมบาท ที่ ๒ เรียกทุติยบาท ที่ ๓ เรียกตติยบาท ที่ ๔ เรียก จตุตถบาท พระเคราะห์ องค์ใดเป็นเกษตรประจำอยู่ในบาทของฤกษ์ใดดังต่อไปนี้ (พระ ๗ เกษตรตัวหลัง เป็นที่ ราหูมาอาศัย)

ฤกษ์ที่	ปฐมบาท	ทุติยบาท	ตติยบาท	จตุตถบาท
๑,๑๐,๑๙	๓	๖	๔	๒
๒,๑๑,๒๐	๑	๔	๖	๓
๓,๑๒,๒๑	๕	๗	๗	๕
๔,๑๓,๒๒	๓	๖	๔	๒
๕,๑๔,๒๓	๑	๔	๖	๓
๖,๑๕,๒๔	๕	๗	๗	๕
๗,๑๖,๒๕	๓	๖	๔	๒
๘,๑๗,๒๖	๑	๔	๖	๓
๙,๑๘,๒๗	๕	๗	๗	๕

แล้วแบ่งฤกษ์ ๒๗ ออกเป็น ๓ ภาค ภาคละ ๙ ฤกษ์ มีเทวดา นพเคราะห์ประจำรักษาฤกษ์องค์ละฤกษ์ เรียงตามลำดับภูมิพยากรณ์ พระอาทิตย์แต่ฤกษ์ ๑ เป็นต้นไป ได้ ๓ รอบ จึงครบ ๒๗ ฤกษ์ ดังนี้  :-

พระเคราะห์	๑	๒	๓	๔	๕	๖	๗	๘	๙
ฤกษ์	๑	๒	๓	๔	๕	๖	๗	๘	๙
ฤกษ์	๑๐	๑๑	๑๒	๑๓	๑๔	๑๕	๑๖	๑๗	๑๘
ฤกษ์	๑๙	๒๐	๒๑	๒๒	๒๓	๒๔	๒๕	๒๖	๒๗

แล้วในภาคหนึ่งแบ่งออกเป็น ๔ ราศี ราศีละ ๙ นวางศ์ มีพระเคราะห์ รักษาทุกราศี เรียกว่าเกษตร คือ  :-

ภาคที่ ๑		ราศีเมษ พระอังคาร เป็น เกษตร
		ราศีพฤษภ พระศุกร์ เป็น เกษตร
		ราศีเมถุน พระพุธ เป็น เกษตร
		ราศีกรกฎ พระจันทร์ เป็น เกษตร
ภาคที่ ๒		ราศีสิงห์ พระอาทิตย์ เป็น เกษตร
		ราศีกันย์ พระพุธ เป็น เกษตร
		ราศีตุล พระศุกร์ เป็น เกษตร
		ราศี พฤศจิก พระอังคาร เป็น เกษตร
ภาคที่ ๓		ราศีธนู พระพฤหัสบดี เป็น เกษตร
		ราศีมังกร พระเสาร์ เป็น เกษตร
		ราศีกุมภ์ พระราหู เป็น เกษตร
		ราศีมีน พระพฤหัสบดี เป็น เกษตร

นวางศ์ทั้ง ๙ ของราศีมีชื่อดังต่อไปนี้ นวางศ์ลูกแรกของราศีเรียก ปฐมนวางศ์ ที่ ๒ เรียกทุติยนวางศ์ ที่ ๓ เรียกตติยนวางศ์ ที่ ๔ เรียก จตุตถนวางศ์ ที่ ๕ เรียกปัญจมนวางศ์ ที่ ๖ เรียกฉัฏฐมนวางศ์ ที่ ๗ เรียก สัตตมนวางศ์ ที่ ๘ เรียกอัฏฐมนวางศ์ ที่ ๙ นวมนวางศ์ และพระเคราะห์ตัว เกษตรองค์ใดประจำนวางศ์ใด ราศีใด จงดูช่องตารางต่อไปนี้

ราศี	ปฐม	ทุติย	ตติย	จตุตถ	ปัญจม	ฉัฏฐม	สัตตม	อัฏฐม	นวม
เมษ	๓	๖	๔	๒	๑	๔	๖	๓	๕
พฤษภ	๗	๗	๕	๓	๖	๔	๒	๑	๔
เมถุน	๖	๓	๕	๗	๗	๕	๓	๖	๔
กรกฎ	๒	๑	๔	๖	๓	๕	๗	๗	๕
สิงห์	๓	๖	๔	๒	๑	๔	๖	๓	๕
กันย์	๗	๗	๕	๓	๖	๔	๒	๑	๔
ตุล	๖	๓	๕	๗	๗	๕	๓	๖	๔
พฤศจิก	๒	๑	๔	๖	๓	๕	๗	๗	๕
ธนู	๓	๖	๔	๒	๑	๔	๖	๓	๕
มังกร	๗	๗	๕	๓	๖	๔	๒	๑	๔
กุมภ์	๖	๓	๕	๗	๗	๕	๓	๖	๔
มีน	๒	๑	๔	๖	๓	๕	๗	๗	๕

แล้วแบ่งลูกนวางศ์ในราศีหนึ่งนั้นแบ่งออกเป็น ๓ สามส่วน ส่วนที่หนึ่งมี ๓ นวางศ์ เรียกตรียางค์ พระเคราะห์ที่เป็นตัวเกษตรเจ้าของราศีนั้น ประจำปฐมตรียางศ์ แล้วมีตัวเกษตรอีก ๒ ตัวที่อยู่ในราศีที่มีธาตุอย่างเดียวกันกับราศีของพระเคราะห์ที่อยู่ ปฐมตรียาศ์นั้น ประจำทุติยตรียางศ์ตัว ๑ และตติยตรียางศ์ตัวหนึ่ง คือตามลำดับคู่ธาตุ ที่เรียกว่าห้าละห้า ให้นับแต่ราศีที่พระเคราะห์ตรียางศ์ปฐมอยู่นั้นไปได้ ๕ ราศี แล้วลง เคราะห์ประจำทุติยตรียางศ์ไปได้ ๕ ราศี ลงเกษตรเจ้าของราศีที่ ๕ นั้น เป็นพระ เคราะห์ประจำตติยตรียางศ์ ในราศีเมษได้พระ ๓ ปฐมตรียางศ์ พระ ๑ อยู่ ทุติยตรียางศ์ พระ ๕ อยู่ตติยตรียางศ์ ถ้าจะรู้ราศีอื่นๆ พึงตั้งเกษตร เจ้าของราศีลง เป็นปฐมตรียางศ์ แล้วทำไปโดยนัยที่กล่าวมาแล้วคงได้ผลดังนี้  :-

ราศี	ปฐมตรียางศ์	ทุติยตรียางศ์	ตติยตรียางศ์
เมษ	๓/๐	๑	๕
พฤษภ	๖	๔/๐	๗
เมถุน	๔	๖	๗/๐
กรกฎ	๒	๓	๕/๐
สิงห์	๑	๕/๐	๓
กันย์	๔/๐	๗	๖
ตุล	๖	๗/๐	๔
พฤศจิก	๓	๕	๒/๐
ธนู	๕/๐	๓	๑
มังกร	๗	๖	๔/๐
กุมภ์	๗	๔/๐	๖
มีน	๕/๐	๒	๓

เครื่องหมาย ๐ ที่อยู่ใต้เลขพระเคราะห์นั้น แปลว่าพิษ เป็นที่ให้โทษ

ปฐมตรียางศ์พิษ ว่าในที่นั้นเป็นดาวรูปนาค เรียกพิษนาค

ทุติยตรียางศ์พิษ ว่าในที่นั้นเป็นดาวรูปสุนัข เรียกพิษสุนัข

ตติยตรียางศ์พิษ ว่าในที่นั้นเป็นรูปดาวครุฑ เรียกพิษครุฑ

และในราศีหนึ่งๆ คงมีรูปดาวประจำราศี, รูปดาวฤกษ์ รูปดาวตรียางศ์และมี รูปดาวปีอยู่ด้วย, ดาวชวดอยู่ราศีสิงห์, ดาวฉลูอยู่ราศีกันย์, ขาลอยู่ราศีตุล, เถาะอยู่ราศี พฤศจิก, มะโรงอยู่ราศีธนู, มะเส็งอยู่ราศีมังกร, มะเมียอยู่ราศีกุมภ์, มะแมอยู่ราศีมีน, วอกอยู่ราศีเมษ, ระกาอยู่ราศีพฤษภ, จออยู่ราศีเมถุน, กุนอยู่ที่ราศีกรกฎ