ตำรานพรัตน์/คำนำ
หนังสือนี้เปนตำราว่าด้วยแก้วเก้าประการ สมควรมีนามว่า "ตำรานพรัตน์" เข้าใจว่า เปนสำเนาหนังสือที่สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์ (ดิศ บุนนาค) ครั้งยังเปนพระยาสุริยวงศ์มนตรี ได้สอบสวนพร้อมด้วยผู้มีนามในหนังสือนั้น แล้วนำขึ้นทูลเกล้าทูลกระหม่อมถวายพระบาทสมเด็จพระรามาธิบดีที่ ๒ พระพุทธเลิศหล้านภาลัย ครั้นสมเด็จเจ้าพระยาถึงพิราลัยแล้ว คุณหญิงเนีน บุนนาค ต.จ. ผู้ธิดา ได้เก็บรักษาไว้ แลเมื่อคุณหญิงเนีน บุนนาค ต.จ. ถึงแก่กรรมแล้ว ได้ตกมาเปนหนังสือห้องสมุดวังบางขุนพรหม กรุงเทพฯ.
เมื่อได้พิจารณาหนังสือนี้ดู รู้สึกว่า เปนเรื่องที่ไม่ชวนอ่าน แต่ก็เห็นว่า เปนตำนานที่ควรจะรักษาให้มีไว้ เพราะเรายังนับถือว่า แก้วเก้าประการเปนของมีศิริมงคลสำคัญอยู่ แต่ภาษาบางแห่ง เช่น ชื่อวัตถุแลประเทศ เปนต้น ล่วงสมัยจนไม่อาจยึดถือเป็นแน่นอนลงได้ ทั้งนี้ ก็เพราะไม่มีผู้ใดได้สอบสวนประกอบ อันเนื่องมาจากต้นฉบับไม่แพร่หลายเปนมูล ถ้าได้จัดพิมพ์ขึ้นไว้ให้แพร่หลายแล้ว ก็มีทางที่จะกลับเปนผลแก้เหตุนั้นในภายหน้า จึงนับว่าไม่ไร้ประโยชน์.
ข้าพเจ้า กับนายศิลป์ เทศะแพทย์ อาศรัยโอกาสที่ได้เคยเปนเลขานุการในพระองค์ของสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าฯ กรมหลวงนครสวรรค์วรพินิต จึงพร้อมกันขอพระราชทานพระอนุญาตพิมพ์หนังสือนี้รวม ๓,๐๐๐ ฉบับ เพื่อนำขึ้นทูลเกล้าฯ ถวายพระนางเจ้าสุขุมาลมารศรี พระราชเทวี ในคราวงานทรงบำเพ็ญพระกุศลฉลองพระชนมายุ ๖๐ พระพรรษาของพระองค์ สำหรับเปนบริวารของหนังสือที่จะทรงแจกไว้เปนที่ระลึก.