ประชุมจดหมายเหตุสมัยอยุธยา/เรื่องที่ 23
๏อย่างธรรมเนียมมหาดเล็กแต่ก่อน ให้จหมื่นสารเพชรภักดี[1] หมื่นศรีสรรักษ์ หมื่นไวยวรนาถ หมื่นเสมอใจราช นายศักดิ์ นายสิทธิ์ นายฤทธิ์ นายเดช สั่งสอนว่ากล่าวมหาดเล็ก จ่า หุ้มแพรเลว ผู้ทำราชการฉลองพระเดชพระคุณพระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าอยู่หัว โดยสุจริต
จหมื่นสารเพชรภักดี ๑ นายศักดิ์นายเวร ๑ นายจ่ายง ๑ รวม ๓ คน นายจันมีชื่อ ๑ นายสนิท ๑ นายชัยขรรค์ ๑ หุ้มแพร ๓ คน รวมเป็น ๖ คน
จหมื่นเสมอใจราช ๑ นายสิทธิ์นายเวร ๑ จ่ายวด ๑ รวม ๓ คน นายจิตร ๑ นายสุดจินดา ๑ นายพลพ่าย ๑ หุ้มแพร ๓ คน รวมเป็น ๖ คน รวมขวาซ้าย ๑๒ คน พนักงานรวมกัน
จหมื่นไวยวรนาถ ๑ นายฤทธิ์นายเวร ๑ นายจ่าเรศ ๑ รวม ๓ คน นายกวด ๑ นายพลพัน ๑ นายเล่ห์อาวุธ ๑ หุ้มแพร ๓ คน รวมเป็น ๖ คน
จหมื่นศรีสรรักษ์ ๑ นายเดชนายเวร ๑ นายจ่ารง ๑ รวม ๓ คน นายขัน ๑ นายเสน่ห์ ๑ นายสรวิชัย ๑ หุ้มแพร ๓ คนรวมเป็น ๖ คน รวมขวาซ้าย ๑๒ คน พนักงานรวมกัน
ทั้ง ๔ เวรเข้า ๒ วัน ออก ๒ วัน ขวาเป็นเวรรับสั่งข้างขึ้น ซ้ายเป็นเวรรับสั่งข้างแรม ถ้ามีการสงครามข้าศึกยกล่วงเข้ามาถึงในขอบขัณฑเสมา แลมีที่เสด็จพระราชดำเนินไปประทับแรม ดุจหนึ่งพระพุทธบาทแลเมืองลพบุรี เพลาค่ำให้เข้ามานอนเวรประจำซองทั้ง ๔ เวร แลนายกวด นายจันมีชื่อ พนักงานรวมกัน พระแสงกั้นหยั่น พระแสงกฤช พระล่วม พระสุพรรณศรี ผ้าเช็ดพระภักตร์ เครื่องสรงพระพักตร์ เครื่องพระสำอางค์ พระสุคนธ์ ฉลองพระบาท สิ่งของในห้องเครื่องขวา
นายสนิท นายเล่ห์อาวุธ พนักงานรวมกัน พระแสงดาบไทย พระแสงเขนตั้ง ธารพระกร นายชัยขรรค์ นายพลพัน พนักงานรวมกัน พระแสงปืน พระแสงดาบญี่ป่น พระแสงกระบี่ พระแสงนาค พระแสงเหล็กเพลิง
นายขัน นายพลพ่าย พนักงานร่วมกัน ขันสรง ผ้าเช็ดพระเสโท พระเต้า หม้อลงพระบังคน พระโอสถ พระสุธารรสร้อน พระสุธารสเย็น น้ำสรงร้อน น้ำสรงเย็น เครื่องของคาว เครื่องของเสวย เครื่องสำหรับลงพระบังคน พัชนีฝักมะขาม พัชนีทอง พัชนีแพร สุหร่ายทองแดง ถาดชุด พระโอสถสูบ หมากรุก สกา พระสุพรรณราช
นายจิตร นายสรวิชัย พนักงานรวมกัน พระแสงหอก พระแสงง้าว พระแสงทวน พระแสงธนู พระแสงเกาทัณฑ์ พระแสงกระสุน พระแสงกล้องสลัด ธารพระกร
นายสุดจินดา นายเสน่ห์ พนักงานรวมกัน พระชันษา พระสุพรรณบัฏ พระศาสตราคม พระราชปฏิสันถาร พระตะกรุด พิสมร พระสมุด พระกระดานชนวน
แลหีบหนังท้ายพระที่นั่งอยู่ในห้องเครื่องขวา เป็นพนักงานชาวเครื่องขวา เครื่องซ้ายอยู่ในห้อง เครื่องเป็นพนักงานชาวเครื่อง (ซ้าย) ชาวพระสมุด มีพระอักษร หามีพระอักษรไม่ กระดานชะนวนแลดินสอแก้ว ดินสอเกรง ดินสอดำ อยู่ในห้องเครื่องนั้นเป็นพนักงานชาวพระสมุด เครื่องนมัสการแลชุบสรง จับสรง ข้างในส่งออกมาเป็น พนักงานเวรรับสั่งไก้รับถวาย แลเครื่องจบพระหัตถ์สนมรับมาต่อข้างใน ส่งให้มหาดเล็กเวร รับสั่งถวายจบพระหัตถ์ แล้วสนมรับไปบูชา
ถ้ามหาดเล็กจะเข้ารับเวร ให้รับแต่เพลาบ่าย ๕ โมง ให้นายเวร จ่า หุ้มแพร เลว ตรวจเครื่องต่อกันไว้ครบตามซ้ายตามขวา แลสืบถามเอาข้อราชการไว้ให้แจ้ง ผู้จะออกเวรให้ไปบอกข้อราชการ แลส่งเครื่องตามซ้ายตามขวาต่อกันจึงออกเวรไป แลให้หัวหมื่นนายเวร จ่า หุ้มแพร เฝ้าคอยรับสั่งแลถวายเครื่องอย่าให้ขาดได้ตามเกณฑ์กันไว้
นั่งยาม ๆ ค่ำ หุ้มแพร เลว คอยรับสั่งเถ้าแก่ออกมาสั่ง ยามสาม หุ้มแพร เลว คอยรับสั่งใช้ข้างหน้า ยามรุ่ง หุ้มแพร เลว คอยรับสั่งข้างหน้า แลอ่านตรวจถวาย นั่งยามนั้น ชาวที่นั่งด้วยทุกยาม ครั้นตีทุ่มตียามให้มหาดเล็กเป่าสังข์ตีกรับด้วยทุกที ไปจนตี ๑๑ ทุ่ม แล้วให้ผู้นั่งยามคอยรับสั่ง ฟังปากเสียง แลคอยเหตุการ ถ้าเกิดเพลิงแลมีเหตุการขึ้นเมื่อใดให้กำหนดทุ่มโมงไว้ ควรจะร้องกราบทูลพระกรุณาโดยเร็ว ถ้าเสด็จอยู่ข้างในไกลอยู่ จะน้องกราบทูลมิได้ ให้เร่งบอกเข้าไปให้ข้างในรู้ จะได้กราบทูล
ถ้าเสด็จออกให้มหาดเล็กเฝ้าทูลละอองฯ แต่หน้า แต่ซ้าย แต่ขวา พระที่นั่ง ห้ามอย่าให้เฝ้าใกล้หลังพระที่นั่ง แลเฝ้าให้สอยในที่เสด็จออก ให้คลานด้วยศอก ให้เฝ้าเป็นอันดับกันออกมาตามผู้ใหญ่ผู้น้อย อย่าให้ผู้น้อยเฝ้าเกินผู้ใหญ่
ถ้าจะถวายเครื่องแลพระแสงให้ผู้น้อยส่งผู้ใหญ่ถวาย อย่าให้ผู้น้อยล่วงผู้ใหญ่ขึ้นไปถวาย ถ้าจะเชิญเครื่องแลพระแสง แลรับต่อพระหัตถ์ก็ดี ให้จบศีรษะเอางานเสียก่อน จึงถวายพระแสง ถวายเครื่อง รับเครื่อง เชิญเครื่อง พระแสงแลเครื่อง ถึงลับพระที่นั่งให้เอางานเสียก่อนจึงเชิญ ถ้าเชิญพระแสงเข้ามาถวายแลตามเสด็จ อย่าให้กลับคมกลับปลายพระแสงเข้ามาต่อพระที่นั่ง ถ้าจะเชิญพระแสงดาบพระแสงกระบี่ตามเสด็จ ให้เชิญสองมือ ให้คมลงไว้ข้างบ่า อย่าให้ถือมือเดียวพาดบ่า ดุจแบกดาบขุนนาง ถ้าจะเชิญเครื่องแลตามเสด็จในท้องพระโรง แลที่เสด้๗ออกปูเสื่อปูพรมให้คุกเข่าคลาน อย่าให้เดิน
ถ้าทรงตรัสสั่งประการใดมิได้จำเพาะชื่อให้หัวหมื่นรับสั่ง ถ้าหัวหมื่นมิได้เฝ้าอยู่ ให้นายเวรรับสั่ง ถ้าหัวหมื่นนายเวรมิได้เฝ้าอยู่ ให้จ่ารับสั่ง ถ้าหัวหมื่นนายเวรจ่ามิได้เฝ้าอยู่ให้หุ้มแพรรับสั่ง อย่าให้ผู้น้อยรับสั่งล่วงผู้ใหญ่ ๆ รับสั่งแล้ว ให้้แต่จ่าหุ้มแพรไปตามควรราชการ ถ้าทรงสั่งจำเพาะผู้ใหย่จึงไปตามรับสั่ง ถ้าแลทรงสั่งหมาดเล็กเลว ก็ให้มหาดเล็กเลวรับสั่งเถิด แต่เมื่อจะออกไปนั้นให้กราบลงสามที แล้วคลานด้วยศอกหน้า:Prachum Chotmaihet Samai Ayutthaya 2510.djvu/119หน้า:Prachum Chotmaihet Samai Ayutthaya 2510.djvu/120หน้า:Prachum Chotmaihet Samai Ayutthaya 2510.djvu/123
- ↑ ต้นฉบับสมุดไทยดำลางเล่มเป็น หมื่นสารเพธภักดี หมื่นศรีสรรักษ์ หมื่นไวยวรนารถ หมื่นเสมอใจราช ไม่ใช่จหมื่น