ประมวลรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย/เล่ม 2

ประมวลรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย
(เล่ม ๒)
(รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๑๙–๒๕๕๐
และฉบับแก้ไขเพิ่มเติมทุกฉบับ)


สำนักกฎหมาย
สำนักงานเลขาธิการวุฒิสภา

หนังสือ "ประมวลรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย (เล่ม ๒)
(รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๑๙–๒๕๕๐
และฉบับแก้ไขเพิ่มเติมทุกฉบับ)"
ISBN ๙๗๘-๖๑๖-๗๑๖๓-๔๒-๐

คณะผู้จัดทำ นายนัฑ ผาสุข ที่ปรึกษาด้านกฎหมาย
นางสาวสุภางค์จิตต ไตรเพทพิสัย ผู้อำนวยการสำนักกฎหมาย
นายบุญสงค์ ลาคำ ผู้บังคับบัญชากลุ่มงานพัฒนากฎหมาย
นางสาวเพลินตา ตันรังสรรค์ นิติกรชำนาญการ
นางสาวนิตยา นาคเกษม เจ้าพนักงานธุรการชำนาญงาน
นางสาวจุฬารัตน์ วงษ์น้อย เจ้าพนักงานบันทึกข้อมูลชำนาญงาน

พิมพ์ครั้งที่ ๑ พฤศจิกายน ๒๕๔๙
พิมพ์ครั้งที่ ๒ เมษายน ๒๕๕๗

จำนวนหน้า ๕๖๐ หน้า
จำนวนพิมพ์ ๑,๐๐๐ เล่ม

จัดทำโดย กลุ่มงานพัฒนากฎหมาย สำนักกฎหมาย
สำนักงานเลขาธิการวุฒิสภา
เลขที่ ๔๙๙ อาคารสุขประพฤติ ชั้น ๑๓
ถนนประชาชื่น เขตบางซื่อ กรุงเทพฯ ๑๐๘๐๐
โทร. ๐ ๒๘๓๑ ๙๓๐๓–๔

จัดพิมพ์โดย กลุ่มงานการพิมพ์ สำนักการพิมพ์
สำนักงานเลขาธิการวุฒิสภา
เลขที่ ๔ ถนนอู่ทองใน
เขตดุสิต กรุงเทพฯ ๑๐๓๐๐
โทร. ๐ ๒๒๔๔ ๑๗๔๑–๒

คำนำ

นับตั้งแต่ประเทศไทยได้มีการเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์มาเป็นการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุขเมื่อวันที่ ๒๔ มิถุนายน พุทธศักราช ๒๔๗๕ เป็นต้นมานั้น ประเทศไทยได้มีรัฐธรรมนูญอันเป็นกฎหมายสูงสุดของประเทศ (Supremacy of Law) โดยเริ่มตั้งแต่การประกาศใช้พระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผ่นดินสยามชั่วคราว พุทธศักราช ๒๔๗๕ อันเป็นรัฐธรรมนูญฉบับแรก จนถึงปัจจุบัน คือ รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๕๐ ซึ่งตลอดระยะเวลา ๘๒ ปีที่ผ่านมา ประเทศไทยได้มีการประกาศใช้รัฐธรรมนูญและธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักรมาแล้วเป็นจำนวนทั้งสิ้น ๑๘ ฉบับ (ไม่รวมฉบับแก้ไขเพิ่มเติม) โดยรัฐธรรมนูญและธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักรทุกฉบับนั้นต่างล้วนมีเจตนารมณ์อันเป็นสาระสำคัญร่วมกันในอันที่จะยึดมั่นในหลักการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุขภายใต้รัฐธรรมนูญ และทรงใช้อำนาจอธิปไตย กล่าวคือ อำนาจนิติบัญญัติทางรัฐสภา อำนาจบริหารทางคณะรัฐมนตรี และอำนาจตุลาการทางศาล จะมีหลักการแตกต่างกันไปบ้าง อาทิ ในเรื่องสถานภาพของรัฐสภาและความสัมพันธ์ระหว่างอำนาจนิติบัญญัติกับอำนาจบริหาร รวมทั้งการสถาปนาองค์กรตามรัฐธรรมนูญใหม่ ๆ ขึ้นเพื่อทำหน้าที่ในการตรวจสอบการใช้อำนาจรัฐ เป็นต้น ทั้งนี้ เพื่อให้เหมาะสมและสอดคล้องกับสภาวการณ์ของบ้านเมืองที่มีการเปลี่ยนแปลงไปในแต่ละยุคสมัย

ในการนี้ สำนักกฎหมาย สำนักงานเลขาธิการวุฒิสภา ได้เล็งเห็นถึงความสำคัญในการปฏิบัติหน้าที่ทางด้านนิติบัญญัติของผู้มีหน้าที่เกี่ยวข้องกับวงงานด้านนิติบัญญัติทุกฝ่าย รวมทั้งประชาชนที่สนใจ จึงได้ดำเนินการรวบรวมรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยทุกฉบับ เพื่อจัดทำเป็นหนังสือ "ประมวลรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย" ขึ้น โดยแบ่งออกเป็น ๒ เล่มด้วยกัน โดยเล่มที่ ๑ จะเป็นการรวบรวมรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๔๗๕–๒๕๑๗ และเล่มที่ ๒ รวมรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๑๙–๒๕๕๐ และฉบับแก้ไขเพิ่มเติมทุกฉบับ ซึ่งหนังสือรวมรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยดังกล่าวมานี้ ทางสำนักกฎหมายได้มีการจัดพิมพ์และเผยแพร่ต่อสาธารณะมาแล้วครั้งหนึ่งเมื่อปี พ.ศ. ๒๕๔๙ ดังนั้น ในการจัดพิมพ์ครั้งที่ ๒ นี้ จึงได้มีการปรับปรุงแก้ไขเพิ่มเติมข้อมูลให้เป็นปัจจุบันและมีความครบถ้วนสมบูรณ์มากยิ่งขึ้น ทั้งนี้ เพื่อความสะดวกในด้านการศึกษา ค้นคว้า และอ้างอิง

หวังเป็นอย่างยิ่งว่า หนังสือเล่มนี้จักเป็นประโยชน์ต่อการปฏิบัติงานในด้านนิติบัญญัติของสมาชิกวุฒิสภา คณะกรรมาธิการ ข้าราชการในสังกัดสำนักงานเลขาธิการวุฒิสภา ส่วนราชการ หน่วยงานทั้งภาครัฐและเอกชน สถาบันการศึกษา ตลอดจนประชาชนผู้สนใจ ตามวัตถุประสงค์ของการจัดพิมพ์ดังกล่าว

สำนักกฎหมาย
สำนักงานเลขาธิการวุฒิสภา
เมษายน ๒๕๕๗

สารบัญ
หน้า
๑.
รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๑๙
....................................................................................................................................................................................................................................................
๒.
ธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร พุทธศักราช ๒๕๒๐
....................................................................................................................................................................................................................................................
๑๗
๓.
รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๒๓
....................................................................................................................................................................................................................................................
๓๑
๔.
รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย แก้ไขเพิ่มเติม พุทธศักราช ๒๕๒๘
....................................................................................................................................................................................................................................................
๙๗
๕.
รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย แก้ไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๒) พุทธศักราช ๒๕๓๒
....................................................................................................................................................................................................................................................
๑๐๑
๖.
ธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร พุทธศักราช ๒๕๓๔
....................................................................................................................................................................................................................................................
๑๐๕
๗.
รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๓๔
....................................................................................................................................................................................................................................................
๑๑๙
๘.
รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย แก้ไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๑) พุทธศักราช ๒๕๓๕
....................................................................................................................................................................................................................................................
๑๙๙
๙.
รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย แก้ไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๒) พุทธศักราช ๒๕๓๕
....................................................................................................................................................................................................................................................
๒๐๓
๑๐.
รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย แก้ไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๓) พุทธศักราช ๒๕๓๕
....................................................................................................................................................................................................................................................
๒๐๗
๑๑.
รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย แก้ไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๔) พุทธศักราช ๒๕๓๕
....................................................................................................................................................................................................................................................
๒๑๑
๑๒.
รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย แก้ไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๕) พุทธศักราช ๒๕๓๘
....................................................................................................................................................................................................................................................
๒๑๕
๑๓.
รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย แก้ไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๖) พุทธศักราช ๒๕๓๙
....................................................................................................................................................................................................................................................
๒๘๗
๑๔.
รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๔๐
....................................................................................................................................................................................................................................................
๓๐๓
๑๕.
รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย แก้ไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๑) พุทธศักราช ๒๕๔๘
....................................................................................................................................................................................................................................................
๔๐๓
๑๖.
รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย (ฉบับชั่วคราว) พุทธศักราช ๒๕๔๙
....................................................................................................................................................................................................................................................
๔๐๗
๑๗.
รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๕๐
....................................................................................................................................................................................................................................................
๔๒๑
๑๘.
รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย แก้ไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๑) พุทธศักราช ๒๕๕๔
....................................................................................................................................................................................................................................................
๕๔๙
๑๙.
รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย แก้ไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๒) พุทธศักราช ๒๕๕๔
....................................................................................................................................................................................................................................................
๕๕๕

งานนี้ไม่มีลิขสิทธิ์ เพราะเป็นงานตามมาตรา 7 (5) แห่งพระราชบัญญัติลิขสิทธิ์ พ.ศ. 2537 ของประเทศไทย ซึ่งบัญญัติว่า

"มาตรา 7 สิ่งต่อไปนี้ไม่ถือว่าเป็นงานอันมีลิขสิทธิ์ตามพระราชบัญญัตินี้
(1)ข่าวประจำวัน และข้อเท็จจริงต่าง ๆ ที่มีลักษณะเป็นเพียงข่าวสาร อันมิใช่งานในแผนกวรรณคดี แผนกวิทยาศาสตร์ หรือแผนกศิลปะ
(2)รัฐธรรมนูญ และกฎหมาย
(3)ระเบียบ ข้อบังคับ ประกาศ คำสั่ง คำชี้แจง และหนังสือโต้ตอบของกระทรวง ทบวง กรม หรือหน่วยงานอื่นใดของรัฐหรือของท้องถิ่น
(4)คำพิพากษา คำสั่ง คำวินิจฉัย และรายงานของทางราชการ
(5)คำแปลและการรวบรวมสิ่งต่าง ๆ ตาม (1) ถึง (4) ที่กระทรวง ทบวง กรม หรือหน่วยงานอื่นใดของรัฐหรือของท้องถิ่น จัดทำขึ้น"