ทรัพยศาสตร์/ภาค 1 หมวด 1

by พระยาสุริยานุวัตร (เกิด บุนนาค)

ภาค ๑
การสร้างทรัพย์

 

หมวด ๑
ว่าด้วยคุณประโยชน์

ความปรารถนาอันเดียวของมนุษย์ในกิจสารพัดอย่างที่คิดจะทำ หรือคิดจะละเว้นเสียไม่ทำนั้น เมื่อพิจารณาดูแล้วก็คงได้ใจความว่า เพื่อมุ่งหมายจะหาความสุขหรือจะหลีกหนีซึ่งความทุกข์เท่านั้น กิจใดที่นำความสุขหรือความพอใจมาให้ก็เรียกว่ากิจนั้นเป็นคุณเป็นประโยชน์ กิจใดที่นำความทุกข์หรือนำความไม่พอใจมาให้ เรียกว่ากิจนั้นไม่เป็นคุณเป็นประโยชน์ และเพื่อจะหลีกความทุกข์ไปหาความสุข จะประกอบกิจการอย่างใด ก็เป็นอันว่าเพราะความปรารถนาคุณประโยชน์อย่างเดียว แต่ความสุขและความทุกข์ไม่มีเส้นขีดขั้นปันเขตลงตรงไหนแน่ ความพอใจของมนุษย์จึงไม่มีที่สุดลงได้ และความมุ่งหมายที่จะทำคุณประโยชน์ก็ย่อมไม่มีที่สุดเหมือนกัน

ในความมุ่งหมายที่จะหลีกหนีความทุกข์ไปหาความสุขนั้น ธรรมดาของมนุษย์ในชั้นต้นก็พึงขวน