เพลงยาว
เรื่อง
พระอาการประชวรของกรมหมื่นอัปสรสุดาเทพ[1]

 ขอบังคมพระบรมนาถา
ทั้งพระมิ่งมงกุฎอยุทธยา อีกมารดาสุริยันพระจันทร
ทั้งครูผู้ได้สอนกลอนประดิษฐ์ มาต่อติดศุภลักษณ์เรื่องอักษร
จะกล่าวคำร่ำคิดประดิษฐ์กลอน ขอพระพรคุ้มสารพัดภัย
นิราศร่ำทำอักษรเป็นกลอนสด ให้ปรากฎด้วยปัญญาอัชฌาสัย
เมื่อเดือนสี่ปีเถาะ[2] เคราะห์เหลือใจ ละห้อยไห้แสนคะนึงถึงประชวร
เที่ยวบวงสรวงเทวาสุรารักษ์ ทุกสำนักพฤกษ์ไพรไศลหลวง
ให้เคลื่อนคลายหายพระโรคที่โศกทรวง เฝ้าบำบวงสรวงสังเวยเช่นเคยมา
ทุกเช้าเย็นเป็นไปมิได้ขาด สนองบาททูลกระหม่อมจอมเกศา
ผู้คนแลแออัดตามรัถยา ทั้งโขลนจ่าหลวงแม่เจ้าพวกท้าวนาง
กรมหมอขอเฝ้าเจ้าตำแหน่ง ต้องตกแต่งให้สำนักตำหนักขวาง
ข้างชั้นบนกรมหมอกับขุนนาง พานหมากวางเรียงงามตามทำนอง
ท่านพระยาพิพัฒ[3] ต้นรับสั่ง เข้าในวังกับหลวงนาย[4] ได้เป็นสอง
ทั้งเย็นเช้าเข้าประจำตามทำนอง คอยสนองโอษฐ์รับพระโองการ
ถ้าเพลาพระระวีสี่โมงเศษ ต่างน้อมเกษทูลพระโรคโศกสงสาร
จะเบาพระองค์ทรงอะไรในอาการ พระอาหารมากน้อยถอยทวี
ไม่ขัดข้องสองเพลามาไม่ขาด เคารพบาทบงกชบทศรี
ข้างในนั้นเจ้าคุณ[5] มาทุกราตรี อิกทั้งสี่พวกงานอาการเชิญ
สำหรับทูลเมื่อเพลาห้าโมงเช้า เป็นของเจ้าคุณคอยไม่ห่างเหิน
เพลาสองยามจอมสำหรับเชิญ ไม่ละเมินต่างฉลองสองเวลา
หม่อมหม่อมพวกพระอาการพานคอยเหตุ แสนสมเพชนั่งมองริมช่องฝา
มีอิกทั้งพวกขวางต่างตำรา ทั้งพวกจ่าหม่อมเจ้าเฝ้าทวาร
ประชวรจับนับแน่นนั่งจนล้น พอคลายคนหายแน่นไม่แก่นสาร
เห็นยังคงอยู่แต่หม่อมเชิญอาการ ประจำบานประตูอยู่ไม่รู้วาย
กับคุณบัวพระสมุดนั้นสุจริต คอยประดิษฐประดับเรื่องนิยายถวาย
อิกคุณสุดหม่อมกิ่งผู้พริ้งพราย เล่านิยายต่างต่างอ้างอวดกัน
กับเจ๊กเหลียน[6] เพียรไม่ขัดสันทัดคล่อง ปัญญาว่องแก้ไวได้ขันขัน
ยกเอาเรื่องคุณขำขึ้นรำพัน เป็นเป็ดสุวรรณปีกหางเหมืองอย่างยนต์
มีต่างต่างช่างแสดงไม่แกล้งว่า ถ้าสนธยาแล้วก็เห็นเปนสับสน
แต่หัวค่ำแน่นหนักหนาล้วนหน้าคน แต่พอพ้นสองยามความก็คลาย
อิกเพลาหมอเข้าไปเป่าปัด ก็แออัดเหลือล้นคนทั้งหลาย
เที่ยวจุกช่องมองแฝงตะแคงกาย เจ้าขรัวนายเจ้าคุณนั่งบังประตู
จำเภาะมีช่องตาน่าหัวเราะ มองเฉภาะลูกตาน่าอดสู
มีต่างต่างทางทำดูพร่ำพรู เหมือนแมวหนูจ้องขยับจะจับไป
เวลาเสวยเกยหาดออกกลาดเกลื่อน ดังไส้เดือนถูกแสงพระสุริใส
พอสี่ทุ่มเจ้าจอมกลับต่างหลับไป เหลืออาไลยพวกประจบหลบไม่ทัน
จนล่วงเข้าหลายเดือนค่อยเคลื่อนคลาศ ฝ่าพระบาทนั้นคลายวายโศกศัลย์
แต่ยังไม่ฟื้นพระองค์เช่นก่อนนั้น ทรงพระกรรษะอยู่ไม่รู้วาย ฯ
  พอพระมิ่งทูลกระหม่อมจอมมงกุฎ ผู้ครองอยุทธยาสิ้นถิ่นทั้งหลาย
ทรงขุ่นข้องหมองพระไทยไม่สบาย ไม่ผันผายออกพระโรงรัตนา
ก็ร้อนใจไม่มีใครเกษมสันต์ มาพร้อมกันน้อมประนมก้มเกษา
จอมเจ้าคุณกรมขุนกัลยา[7] ใครมาเชิญเสร็จเสด็จ[8] จร
หลวงนายศักดิเข้ามาพร้อมน้อมคำนับ เคารพรับบพิตรอดิศร
ตัวของเราเล่าก็ตามเสด็จจร ไม่นิ่งนอนระวังอรรถที่ตรัสการ
จึงได้เฝ้าเจ้าแผ่นดินพิภพราช ได้ตามพระบาทติดเข้าไปด้วยใจหาญ
แต่พี่น้องใครไม่กล้าดูอาการ ใครไม่หาญเข้าไปได้สักคน
แต่พระองค์วงเดือนนั้นไวว่อง อุส่าห์ย่องเข้าไปได้ไม่ขัดสน
ครั้งนั้นได้เป็นที่สามไม่ขามคน จนเจ้านายรายร่นกันเข้ามา
นึกก็น่าใคร่ครวญส่วนข้างทุกข์ พระองค์ปุกกราบย้ายได้หลายท่า
ยังมีพระองค์ยี่สุ่นหนุนเข้ามา นั่งซ้อนหน้าพวกเราเฝ้าบังคม
ท่านกรมขุนต้นรับสั่งคอยฟังเหตุ พวกน้องน้องน้อมเกษคอยประสม
ดังฟังธรรมเทศนาปลงอารมณ์ ต่างน้อมก้มคอยสดับรับโองการ
ข้างพวกเจ้าพี่น้องหมอบซ้องน่า เหลือตำราแลไปให้สงสาร
บ้างนั่งบังลับแลหมอบยอบกราบกราน น่ารำคาญองค์มาลีนี่กระไร
เฝ้าหมอบร่นจนเข้าใต้กระไดสูง จะลากจูงสักเท่าไรมิไปได้
จนเจ้านายรายถอยเลื่อนออกไป ยังแต่ไทธิราชบาทมูล[9]
กับตัวข้าฝ่าลอองคอยรองบาท พอประภาษถึงพระโรคที่โศกสูญ
เอาเทียบพิศชิดพระองค์ทรงนุกูล เห็นซูบสูญผิดฉวีพระศรีมัว
สุรเสียงเครือขัดตรัสผิดหมด พระภักตร์สลดท่านจ้องมองจนทั่ว
ท่านร่ำสอนสั่งว่ารักษาตัว จนขนหัวลุกซ่านสงสารครัน
จนท่านเรากราบกรานมาจนลับ เจ้าจอมกลับตามออกมากำชับมั่น
มาตามส่งถึงที่อัฒจันท์ เจ้าคุณนั้นตามมานำน่าพลัน
หน้า:หม่อมเป็ดสวรรค์ และพระอาการประชวรฯ - ๒๕๐๗.pdf/41หน้า:หม่อมเป็ดสวรรค์ และพระอาการประชวรฯ - ๒๕๐๗.pdf/42หน้า:หม่อมเป็ดสวรรค์ และพระอาการประชวรฯ - ๒๕๐๗.pdf/43หน้า:หม่อมเป็ดสวรรค์ และพระอาการประชวรฯ - ๒๕๐๗.pdf/44หน้า:หม่อมเป็ดสวรรค์ และพระอาการประชวรฯ - ๒๕๐๗.pdf/45หน้า:หม่อมเป็ดสวรรค์ และพระอาการประชวรฯ - ๒๕๐๗.pdf/46หน้า:หม่อมเป็ดสวรรค์ และพระอาการประชวรฯ - ๒๕๐๗.pdf/47หน้า:หม่อมเป็ดสวรรค์ และพระอาการประชวรฯ - ๒๕๐๗.pdf/48หน้า:หม่อมเป็ดสวรรค์ และพระอาการประชวรฯ - ๒๕๐๗.pdf/49หน้า:หม่อมเป็ดสวรรค์ และพระอาการประชวรฯ - ๒๕๐๗.pdf/50หน้า:หม่อมเป็ดสวรรค์ และพระอาการประชวรฯ - ๒๕๐๗.pdf/51หน้า:หม่อมเป็ดสวรรค์ และพระอาการประชวรฯ - ๒๕๐๗.pdf/52หน้า:หม่อมเป็ดสวรรค์ และพระอาการประชวรฯ - ๒๕๐๗.pdf/53หน้า:หม่อมเป็ดสวรรค์ และพระอาการประชวรฯ - ๒๕๐๗.pdf/54หน้า:หม่อมเป็ดสวรรค์ และพระอาการประชวรฯ - ๒๕๐๗.pdf/55หน้า:หม่อมเป็ดสวรรค์ และพระอาการประชวรฯ - ๒๕๐๗.pdf/56หน้า:หม่อมเป็ดสวรรค์ และพระอาการประชวรฯ - ๒๕๐๗.pdf/57หน้า:หม่อมเป็ดสวรรค์ และพระอาการประชวรฯ - ๒๕๐๗.pdf/58หน้า:หม่อมเป็ดสวรรค์ และพระอาการประชวรฯ - ๒๕๐๗.pdf/59หน้า:หม่อมเป็ดสวรรค์ และพระอาการประชวรฯ - ๒๕๐๗.pdf/60หน้า:หม่อมเป็ดสวรรค์ และพระอาการประชวรฯ - ๒๕๐๗.pdf/61หน้า:หม่อมเป็ดสวรรค์ และพระอาการประชวรฯ - ๒๕๐๗.pdf/62หน้า:หม่อมเป็ดสวรรค์ และพระอาการประชวรฯ - ๒๕๐๗.pdf/63หน้า:หม่อมเป็ดสวรรค์ และพระอาการประชวรฯ - ๒๕๐๗.pdf/64หน้า:หม่อมเป็ดสวรรค์ และพระอาการประชวรฯ - ๒๕๐๗.pdf/65

  1. ดู อธิบายเพลงยาว เรื่อง พระอาการประชวรของกรมหมื่นอัปสรสุดาเทพ หน้า ๖๔
  2. ปีเถาะ จุลศักราช ๑๒๐๕ พ.ศ. ๒๓๘๖
  3. พระยาพิพัฒโกษา บุญศรี เป็นเจ้าพระยาธรรมาในรัชกาลที่ ๔ ถึงรัชกาลที่ ๕ เป็นเจ้าพระยาสุธรรมมนตรี.
  4. หลวงนายศักดิ์ ชื่อ ครุฑ เป็นเจ้าพระยายมราชในรัชกาลที่ ๔
  5. xxx
  6. xxx
  7. xxx
  8. xxx
  9. xxx