บทสวดทำวัตรเย็น
อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ ภควา, พระผู้มีพระภาคเจ้าผู้ไกลจากกิเลส ตรัสรู้ด้วยพระองค์เองโดยชอบ,
พุทฺธํ ภควนฺตํ อภิวาเทมิ. ข้าพเจ้าถวายอภิวาทพระผู้มีพระภาค พระพุทธเจ้า (กราบ)
สฺวากฺขาโต ภควตา ธมฺโม, ธมฺมํ นมสฺสามิ. พระธรรม อันพระผู้มีพระภาคเจ้า ตรัสไว้ดีแล้ว,ข้าพเจ้าขอนมัสการพระธรรม (กราบ)
สุปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ, สงฺฆํ นมามิ. พระสงฆ์สาวกของพระผู้มีพระภาคเจ้า ปฏิบัติดีแล้ว,ข้าพเจ้าขอนอบน้อมพระสงฆ์ (กราบ)
(ผู้นำ กล่าว) หนฺท มยํ พุทฺธสฺส ภควโต ปุพฺพภาคนมการญฺเจว พุทฺธานุสฺสติ นยญฺจ กโรม เส ฯ
(สวดพร้อมกัน)
| นะโม ตัสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สัมมาสัมพุทธัสสะ นะโม ตัสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สัมมาสัมพุทธัสสะ นะโม ตัสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สัมมาสัมพุทธัสสะ |
ตํ โข ปน ภควนฺตํ เอวํ กลฺยาโณ กิตฺติสทฺโท อพฺภุคฺคโต ก็กิติศัพท์อันงาม ของพระผู้มีพระภาคเจ้า พระองค์นั้นแลฟุ้งเฟื่องไป ดังนี้ว่า
อิติปิ โส ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ แม้ด้วยเหตุนี้ ๆ พระผู้มีพระภาคเข้า พระองค์นั้น เป็นผู้ไกลจากกิเลส เป็นผู้ตรัสรู้ชอบเอง
วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน สุคโต โลกวิทู เป็นผู้บริบูรณ์แล้วด้วยวิชชาและจรณะ เป็นผู้ไปดีแล้ว เป็นผู้รู้โลกอย่างแจ่มแจ้ง
อนุตฺตโร ปุริสทมฺมสารถิ สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควาติ เป็นผู้ฝึกบุรุษที่ควรฝึก ไม่มีผู้อื่นยิ่งกว่า เป็นครูผู้สอนเทวดาและมนุษย์ทั้งหลาย เป็นผู้เบิกบานแล้ว เป็นผู้จำแนกธรรม ดังนี้
ผู้เป็นหัวหน้ากล่าวนำดังนี้
พุทธาภิคีติ
แก้ไขหนฺท มยํ พุทฺธาภิคีตึ กโรม เส.
สวดพร้อมกัน
พุทฺธวารหนฺตวรตาทิคุณาภิยุตฺโต พระพุทธเจ้า เป็นผู้ประกอบแล้วด้วยพระคุณ มีความเป็นพระอรหันต์เป็นต้น
สุทฺธาภิ 
าณกรุณาหิสมาคตตฺ โต มีพระอัธยาศัย ประกอบด้วยพระบริสุทธิคุณ พระปัญญาคุณและพระกรุณาคุณ
โพเธสิ โย สุชนตํ กมลํว สูโร พระองค์ใด ยังชนผู้ดีให้เบิกบานแล้ว ดั่งดวงพระอาทิตย์ยังดอกบัวให้บานฉะนั้น
วนฺทามหํ ตมรณํ สิรสา ชิเนนฺทํ ข้าพเจ้า ขอไหว้พระผู้มีพระภาคเจ้าพระองค์นั้น ผู้ไม่มีข้าศึก ผู้เป็นยอดแห่งผู้ชนะ ด้วยเศียรเกล้า
พุทฺโธ โย สพฺพปาณีนํ สรณํ เขมมุตฺตมํ พระพุทธเจ้าพระองค์ใด เป็นสรณะอันเกษมสูงสุด ของสรรพสัตว์ทั้งหลาย
ป
มานุสฺสติฏฺ านํ วนฺทามิ ตํ สิเรนหํ ข้าพเจ้า ขอไหว้ พระผู้มีพระภาคเจ้าพระองค์นั้น ผู้เป็นที่ตั้งแต่อนุสสติที่ ๑ ด้วยเศียรเกล้า
พุทฺธสฺสาหสฺมิ ทาโสว (สตรีว่า ทาสีว) ข้าพเจ้าขอเป็นทาส(ทาสี)ของพระพุทธเจ้าเทียว
พุทฺโธ เม สามิกิสฺสโร พระพุทธเจ้า เป็นเจ้านายของข้าพเจ้า
พุทฺโธ ทุกฺขสฺส ฆาตา จ วิธาตา จ หิตสฺส เม พระพุทธเจ้าเป็นผู้กำจัดทุกข์ด้วย เป็นผู้ทำซึ่งประโยชน์เกื้อกูลแก่ข้าพเจ้าด้วย
พุทฺธสฺสาหํ นิยฺยาเทมิ สรีรญฺชีวิตณฺจิทํ ข้าพเจ้า ขอมองกายถวายชีวิตอันนี้แก่พระพุทธเจ้า
วนฺทนฺโตหํ (สตรีว่า วนฺทนฺตีหํ) จริสฺสามิ พุทฺธสฺเสว สุโพธิตํ ข้าพเจ้าไหว้อยู่ จักประพฤติซึ่งความตรัสรู้ดีของพระพุทธเจ้าทีเดียว
นตฺถิ เม สรณํ อญฺ
พุทฺโธ เม สรณํ วรํ สรณะอื่นของข้าพเจ้าไม่มี พระพุทธเจ้า เป็นสรณะอันประเสริฐของข้าพเจ้า
เอเตน สจฺจวชฺเชน วฑฺเฒยฺยํ สตฺถุ สาสเน ด้วยการกล่าวคำสัตย์นี้ ขอข้าพเจ้าพึงเจริญในพระศาสนาของพระศาสดา
พุทฺธํ เม วนฺทมาเนน (สตรีว่า วนฺทมานาย) ยํ ปุญฺ ปสุตํ อิธ บุญใด อันข้าพเจ้า ไหว้พระพุทธเจ้า ขวนขวายแล้วในบัดนี้
สพฺเพปิ อนฺตรายา เม มาเหสุํ ตสฺส เตชสา แม้สรรพอันตรายทั้งหลาย อย่าได้มีแก่ข้าพเจ้าด้วยเดชแห่งบุญนั้น
ก้มลงกราบว่า กาเยน วาจาย ว เจตสา วา พุทฺเธ กุกมฺมํ ปกตํ มยา ยํ กรรมอันน่าเกลียดอันใด ที่ข้าพเจ้าได้กระทำแล้ว ในพระพุทธเจ้าด้วยกายหรือดัวยวาจาใจ
พุทฺโธ ปฏิคฺคณฺหตุ อจฺจยนฺตํ กาลนฺตเร สํวริตุํ ว พุทฺเธ ขอพระพุทธเจ้าจงทรงงดโทษล่วงเกินอันนั้น เพื่อระวังต่อไปในพระพุทธเจ้า
ลุกขึ้น แล้วผู้เป็นหัวหน้ากล่าวนำดังนี้
หนฺท มยํ ธมฺมานุสฺสตินยํ กโรม เส.
สวดพร้อมกัน
สฺวากฺขาโต ภควตา ธมฺโม พระธรรมอันพระผู้มีพระภาคตรัสดีแล้ว
สนฺทิฏฺ
โก อกาลิโก เอหิปสฺสิโก โอปนยิโก เป็นของอันบุคคลพึงเห็นเอง เป็นของไม่มีกาลเวลา เป็นของจะร้องเรียกผู้อื่นให้มาดูได้ เป็นของอันบุคคลพึงน้อมเข้ามาใส่ใจ
ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิญฺญูหีติ อันพวกวิญญูชนพึงรู้ได้เฉพาะตน ดังนี้
ลุกขึ้น แล้วผู้เป็นหัวหน้ากล่าวนำดังนี้
หนฺท มยํ ธมฺมาภิคีตึ กโรม เส.
สวดพร้อมกัน
สฺวากฺขาตตาทิคุณโยควเสน เสยฺโย พระธรรมเป็นของอันประเสริฐด้วยอำนาจอันประกอบด้วยคุณมีความเป็นแห่งสวากตะเป็นต้น
โย มคฺคปากปริยตฺติวิโมกฺขเภโท อันใด ต่างด้วยมรรคผล ปริยัติและวิโมกข์
ธมฺโม กุโลกปตนา ตทธาริธารี พระธรรมกันผู้ทรงธรรมนั้นจากการตกไปในโลกที่ชั่ว
วนฺทามหํ ตมหรํ วรธมฺมเมตํ ข้าพเจ้าขอไหว้พระธรรมอันขจัดความมืดอันนั้น
ธมฺโม โย สพฺพปาณีนํ สรณํ เขมมุตฺตมํ พระธรรมอันใด เป็นสรณะอันเกษมสูงสุดของสรรพสัตว์ทั้งหลาย
ทุติยานุสฺสติฏฺ านํ วนฺทามิ ตํ สิเรนหํ ข้าพเจ้า ขอไหว้พระธรรมอันนั้น ซึ่งเป็นที่ตั้งแห่งอนุสสติที่ ๒ ด้วยเศียรเกล้า
ธมฺมสฺสาหสฺมิ ทาโสว (สตรีว่า ทาสีว) ข้าพเจ้าขอเป็น ทาส(ทาสี) ของพระธรรมเทียว
ธมฺโม เม สามิกิสฺสโร พระธรรม เป็นเจ้านายของข้าพเจ้า
ธมฺโม ทุกฺขสฺส ฆาตา จ พระธรรม เป็นธรรมกำจัดทุกข์ด้วย
วิธาตา จ หิตสฺส เม เป็นธรรมทำซึ่งประโยชน์เกื้อกูลแก่ข้าพเจ้าด้วย
ธมฺมสฺสาหํ นิยฺยาเทมิ สรีรญฺชีวิตญฺจิทํ ข้าพเจ้าขอมอบกายถวายชีวิตนี้แด่พระธรรม
วนฺทนฺโตหํ (สตรีว่า วนฺทนฺตีหํ) จริสฺสามิ ธมฺมสฺเสว สุธมฺมตํ ข้าพเจ้าไหว้อยู่ จักประพฤติ ซึ่งความเป็นธรรมดี แห่งพระธรรมทีเดียว
นตฺถิ เม สรณํ อญฺ ธมฺโม เม สรณํ วรํ สรณะอื่นของข้าพเจ้าไม่มี พระธรรมเป็นสรณะอันประเสริฐของข้าพเจ้า
เอเตน สจฺจวชฺเชน วฒฺเฒยฺยํ สตฺถุ สาสเน ด้วยการกล่าวคำสัตย์นี้ ขอข้าพเจ้า พึงเจริญในพระศาสนาของพระศาสดา
ธมฺมํ เม วนฺทมาเนน (สตรีว่า วนฺทมานาย) ยํ ปุญฺ ปสุตํ อิธ บุญอันใด ข้าพเจ้าไหว้พระธรรมขวนขวายแล้วในบัดนี้
สพฺเพปิ อนฺตรายา เม มาเหสุํ ตสฺส เตชสา แม้สรรอันตรายทั้งหลาย อย่าได้มีแก่ข้าพเจ้า ด้วยเดชบุญนั้น
ก้มลงกราบว่า
กาเยน วาจาย ว เจตสา วา ธมฺเม กุกมฺมํ ปกตํ มยา ยํ กรรมน่าเกลียดอันใดที่ข้าพเจ้าได้กระทำแล้ว ในพระธรรม ด้วยกาย หรือวาจาใจ
ธมฺโม ปฏิคฺคณฺหตุ อจฺจยนฺตํ กาลนฺตเร สํวริตุํ ว ธมฺเม ขอพระธรรมจงงดโทษนั้น เพื่อระวังต่อไปในพระธรรม
ลุกขึ้น แล้วผู้เป็นหัวหน้ากล่าวนำดังนี้
หนฺท มยํ สงฺฆานุสฺสตินยํ กโรม เส.
สวดพร้อมกัน
สุปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ พระสงฆ์สาวกของพระผู้มีพระภาคเข้า เป็นผู้ปฏิบัติดีแล้ว
อุชุปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ พระสงฆ์สาวกของพระผู้มีพระภาคเจ้า เป็นผู้ปฏิบัติตรงแล้ว
ายปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ พระสงฆ์สาวกของพระผู้มีพระภาคเจ้า เป็นผู้ปฏิบัติถูกแล้ว
สามีจิปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ พระสงฆ์สาวกของพระผู้มีพระภาคเจ้า เป็นผู้ปฏิบัติชอบแล้ว
ยทิทํ คือ
จตฺตาริ ปุริสยุคานิ อฏฺ ปุริสปุคฺคลา คู่แห่งบุรุษทั้งหลาย ๔ บุรุษบุคคลทั้งหลาย ๘
เอส ภควโต สาวกสงฺโฆ นี่แหละพระสงฆ์สาวกของพระผู้มีพระภาคเจ้า
อาหุเนยฺโย ท่านเป็นผู้ควนสักการะที่เขานำมาบูชา
ปาหุเนยฺโย ท่านเป็นผู้ควรของต้อนรับ
ทกฺขิเณยฺโย ท่านเป็นผู้ควรทักษิณาทาน
อญฺชลีกรณีโย ท่านเป็นผู้ควรอัญชลีกรรม
อนุตฺตรํ ปุญฺ กฺเขตฺตํ โลกสฺสาติ ท่านเป็นนาบุญของโลก ไม่มีนาบุญอื่นยิ่งกว่า ดังนี้
ผู้เป็นหัวหน้ากล่าวนำดังนี้
หนฺท มยํ สงฺฆาภิคีตึ กโรม เส.
สวดพร้อมกัน
สทฺธมฺมโช สุปฏิปตฺติคุณาทิยุตฺโต พระสงฆ์สาวกของพระผู้มีพระภาคเจ้า เป็นผู้เกิดจากพระสัทธรรม ประกอบแล้วด้วยคุณมีสุปฏิบัติคุณ เป็นต้น
โยฎฺ พฺพิโธ อริยปุคฺคลสงฺฆเสฎฺโ พวกใด เป็นหมู่แห่งพระอริยบุคคลอันประเสริฐสุด ๘ จำพวก
สีลาทิธมฺมปวราสยกายจิตฺโต มีกายและจิต อาศัยธรรมอันประเสริฐมีศีลเป็นต้น
วนฺทามหํ ตมริยาน คณํ สุสุทฺธํ ข้าพเจ้าขอไหว้ หมู่พระอริยะทั้งหลายเหล่านั้น ซึ่งหมดจดสะอาด
สงฺโฆ โย สพฺพปาณีนํ สรณํ เขมมุตฺตมํ พระสงฆ์เหล่าใด เป็นสรณะอันเกษมสูงสุดของสรรพสัตว์ทั้งหลาย
ตติยานุสฺสติฏฺ านํ วนฺทามิ ตํ สิเรนหํ ข้าพเจ้า ขอไหว้พระสงฆ์หมู่นั้น ผู้เป็นที่ตั้งแต่อนุสสติที่ ๓ ด้วยเศียรเกล้า
สงฺฆสฺสาหสฺมิ ทาโสว (สตรีว่า ทาสีว) ข้าพเจ้าขอเป็นทาส(ทาสี) ของพระสงฆ์เทียว
สงฺโฆ เม สามิกิสฺสโร พระสงฆ์เป็นนายของข้าพเจ้า
สงฺโฆ ทุกฺขสฺส ฆาตา จ วิธาตา จ หิตสฺส เม พระสงฆ์เป็นผู้กำจัดทุกข์ด้วย เป็นผู้ทำซึ่งประโยชน์เกื้อกูลแก่ข้าพเจ้าด้วย
สงฺฆสฺสาหํ นิยฺยาเทมิ สรีรญฺชีวิตญฺจิทํ ข้าพเจ้า ขอมอบกายถวายชีวิตนี้แด่พระสงฆ์
วนฺทนฺโตหํ (สตรีว่า วนฺทนฺตีหํ) จริสฺสามิ สงฺฆสฺโสปฏิปนฺนตํ ข้าพเจ้าไหว้อยู่ จักประพฤติ ซึ่งความปฏิบัติแห่งพระสงฆ์
นตฺถิ เม สรณํ อญฺ สงฺโฆ เม สรณํ วรํ สรณะอื่นของข้าพเจ้าไม่มี พระสงฆ์เป็นสรณะอันประเสริฐของข้าพเจ้า
เอเตน สจฺจวชฺเชน วฑฺเฒยฺยํ สตฺถุ สาสเน ด้วยการกล่าวคำสัตย์นี้ ขอข้าพเจ้าพึงเจริญในพระศาสนาของพระศาสดา
สงฺฆํ เม วนฺทมาเนน (สตรีว่า วนฺทมานาย) ยํ ปุญฺ ปสุตํ อิธ บุญใดอันข้าพเจ้าไหว้พระสงฆ์ ขวนขวายแล้ว ณ บัดนี้
สพฺเพปิ อนฺตรายา เม มาเหสุํ ตสฺส เตชสา แม้สรรพอันตรายทั้งหลายอย่าได้มีแก่ข้าพเจ้า ด้วยเดชแห่งบุญนั้น
ก้มลงกราบว่า
กาเยน วาจาย ว เจตสา วา สงฺเฆ กุกมฺมํ ปกตํ มยา ยํ กรรมน่าเกลียดอันใดที่ข้าพเจ้าได้กระทำแล้วในพระสงฆ์ ด้วยกายหรือวาจาใจ
สงฺโฆ ปฏิคฺคณฺหตุ อจฺจยนฺตํ กาลนฺตเร สํวริตุํ ว สงฺเฆ ขอพระสงฆ์จงงดโทษนั้น เพื่อระวังต่อไป ในพระสงฆ์
ภาพประกอบบทสวดมนต์ทำวัตรเย็น ทำวัตรเย็น