ประกาศตั้งราชบัณฑิตย์สภา ลงวันที่ 19 เมษายน 2469

by พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว

ประกาศตั้งราชบัณฑิตย์สภา

พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาประชาธิปก พระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว มีพระบรมราชโองการดำรัสเหนือเกล้าฯ ให้ประกาศจงทราบทั่วกันว่า เดิมกรรมการหอพระสมุดสำหรับพระนครมีหน้าที่แต่จัดการหอพระสมุดฯ อย่างเดียว ครั้นการหอพระสมุดสำหรับพระนครเจริญรุ่งเรืองขึ้น พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวในรัชกาลก่อนจึงทรงเพิ่มการต่าง ๆ ให้เปนหน้าที่ของกรรมการหอพระสมุดฯ มากขึ้นโดยลำดับมา คือ หน้าที่อำนวยการวรรณคดีสโมสร และหน้าที่การตรวจรักษาของโบราณในพระราชอาณาเขตร เปนต้น ครั้นมาถึงรัชกาลปัจจุบันนี้ ได้โปรดฯ เพิ่มหน้าที่ให้จัดการพิพิธภัณฑสถานและการบำรุงวิชาช่างซึ่งยกมาแต่กรมศิลปากร และยังมีการอย่างอื่น ๆ อันเนื่องด้วยบำรุงวิชาความรู้ซึ่งทรงพระราชดำริห์เห็นว่า ควรจะให้กรรมการนี้เปนพนักงานจัดทำ ยังมีอีกหลายอย่าง ทำเนียบระเบียบการที่ได้กำหนดไว้แต่เดิมมา และนามที่เรียกว่า กรรมการหอพระสมุดสำหรับพระนคร ไม่สมกับหน้าที่ซึ่งเปนพนักงานอยู่ในบัดนี้ ชอบที่จะแก้ไขยให้เปนระเบียบเรียบร้อยตามสมควรแก่การ ก็ในทำเนียบกระทรวงราชการฝ่ายพลเรือนแต่โบราณ มีกรมราชบัณฑิตย์อยู่กรมหนึ่งซึ่งเปนตำแหน่งสำหรับทรงตั้งผู้มีความรู้ศาสตราคมไว้รับราชการ แต่หากราชการในหน้าที่ได้เปลี่ยนแปลงมาโดยลำดับจนกลายเปนกรมน้อยขึ้นอยู่ในกระทรวงธรรมการ มีหน้าที่แต่สำหรับรักษาพระไตรปิฎกและบริกรรมทำการพิธีบางอย่าง ทรงพระราชดำริห์ว่า ควรจะฟื้นหน้าที่กรมราชบัณฑิตย์ให้ทำการสำคัญขึ้นตามศักดิ์แต่โบราณ จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตั้งราชบัณฑิตย์สภาขึ้นดังกล่าวต่อไปนี้

๑ ตั้งแต่วันที่มีประกาศนี้ ให้เปลี่ยนนามกรรมการหอพระสมุดสำหรับพระนคร ใช้ว่า ราชบัณฑิตย์สภา ต่อไป และบันดาการซึ่งกรรมการหอพระสมุดสำหรับพระนครได้ทำอยู่แต่ก่อนก็ดี อำนาจหน้าที่ของกรรมการหอพระสมุดสำหรับพระนครอันมีอยู่ในพระราชกำหนดกฎหมายที่ได้ตั้งไว้ก็ดี และหน้าที่ของกรมราชบัณฑิตย์ซึ่งยังคงมีอยู่ก็ดี ให้รวมมาเปนอำนาจหน้าที่ของราชบัณฑิตย์สภาทั้งสิ้น

๒ บันดาสถานและวัดถุที่กรรมการหอพระสมุดสำหรับพระนครเปนพนักงานพิทักษ์รักษาอยู่แต่ก่อนก็ดี ที่กรมศิลปากรพิทักษ์รักษาอยู่แต่ก่อนก็ดี ให้โอนมาอยู่ในอำนาจหน้าที่ราชบัณฑิตย์สภาทั้งสิ้น

๓ ให้ราชบัญฑิตย์สภาจัดหน้าที่เปน ๓ แพนก คือ

 ๑) แพนกวรรณคดี เปนพนักงานจัดการหอพระสมุดสำหรับพระนคร และสอบสวนพิจารณาวิชาอักษรศาสตร์

 ๒) แพนกโบราณคดี เปนพนักงานจัดการพิพิธภัณฑ์สถาน ตรวจรักษาโบราณวัดถุสถาน

 ๓) แพนกศิลปากร เปนพนักงานจัดการบำรุงรักษาวิชาช่าง

๔ พนักงานการอำนวยการราชบัณฑิตย์สภานั้น ให้กรรมการคณะ ๑ มีตำแหน่งสภานายกเปนผู้บัญชาการสภาทั่วไป ๑ มีอุปนายกเปนผู้จัดการประจำแพนกละคน รวม ๓ กับมีกรรมการเปนผู้ช่วยและเปนที่ปฤกษาการสภาอิก ๓ คน รวมทั้งสิ้นเปนคณะกรรมการราชบัณฑิตย์สภา ๗ คน เปนตำแหน่งซึ่งพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงตั้งทั้งนั้น นอกจากนั้น ให้มีสภาเลขานุการ ๒ คน สมุหบาญชีคน ๑ เปนพนักงานกลาง และมีพนักงานประจำการตามแพนกอิกพอสมควร

๕ ให้ราชบัณฑิตย์สภามีหน้าที่ดังกล่าวต่อไปนี้ คือ

 ๑) ที่จะจัดการและรักษาวัดถุสถานต่าง ๆ อันได้โปรดให้อยู่ในหน้าที่เปนพนักงานปกครองรักษา เปนต้นว่า หอพระสมุดฯ ก็ดี พิพิธภัณฑสถานก็ดี โบราณสถานที่ลงมือจัดรักษาแล้วก็ดี ศิลปากรสถานก็ดี ให้เรียบร้อยถาวร อย่าให้เสื่อมทราม

 ๒) ที่จะคิดอ่านทำนุบำรุงการต่าง ๆ อันอยู่ในหน้าที่ให้เจริญรุ่งเรืองขึ้นทุกแพนก ถ้าเห็นสมควรจะมีพระราชกำหนดกฎหมาย หรือจัดการอันใดเพิ่มเติม หรือเพิกถอนการอันใดให้เปนคุณและเกิดประโยชน์แห่งการอันเปนหน้าที่ของสภา ก็ให้นำความขึ้นกราบบังคมทูลฯ

 ๓) ที่จะวินิจฉัยคดีต่าง ๆ อันอยู่ในความสามารถของราชบัณฑิตย์สภา เมื่อมีรับสั่งส่งไปให้ปฤกษาเปนครั้งเปนคราว แล้วนำมัติขึ้นกราบบังคมทูลฯ

๖ ให้ราชบัณฑิตย์สภามีการประชุมเนือง ๆ อย่างต่ำไม่น้อยกว่าปีละ ๔ ครั้ง และปฤกษาหารือช่วยกันจัดการต่าง ๆ ซึ่งได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เปนหน้าที่ให้เจริญถาวรต่อไป

ประกาศมาณวันที่ ๑๙ เมษายน พุทธศักราช ๒๔๖๙ เปนปีที่ ๒ ในรัชกาลปัจจุบัน

บรรณานุกรม

• "ประกาศตั้งราชบัณฑิตย์สภา". (2469, 25 เมษายน). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 43. หน้า 102–105.