ประชุมพงศาวดาร/ภาคที่ 28/ผู้วายชนม์

• อำมาตย์เอก พระยาประมูลธนรักษ์
• (ผูก ผโลประการ)
• ต.จ.ว, ต.ช, ต.ม, ร.จ.พ,

ประวัติสังเขปของพระยาประมูลธนรักษ์

---

พระยาประมูลธนรักษ์ (ผูก ผโลประการ) ตช, ตม, ตจว, รจพ, เกิดณวันพฤหัสบดีที่ ๓๐ เมษายน ปีมะเสง พ.ศ. ๒๔๐๐ ชาติภูมิเดิมอยู่ตำบลอัมพวา จังหวัดสมุทรสงคราม เมื่ออายุครบอุปสมบท ได้มาอุปสมบทอยู่ในสำนักพระพรหมมุนี (เหมือน) เมื่อยังเปนพระเทพโมลี ได้รับตำแหน่งเปนพระครูใบฎีกา แล้วเลื่อนขึ้นเปนพระครูสังฆวิชิต ตำแหน่งถานานุกรมของพระพรหมมุนี (เหมือน) นั้น อุปสมบทอยู่ ๗ พรรษา เมื่อลาสิกขาแล้ว ตั้งเคหสถานอยู่ริมวัดบรมนิวาส เริ่มเข้ารับราชการอยู่ในกรมพระคลังมหาสมบัติ ๑๘ ปี จึงย้ายมารับราชการอยู่ในกระทรวงศึกษาธิการ ได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เปนขุนหิรัญกิจโกศลเมื่อ พ.ศ. ๑๔๔๗

ถึง พ.ศ. ๒๔๕๔ ได้เลื่อนขึ้นเปนหลวงหิรัญกิจโกศล แลได้รับพระราชทานยศเปนอำมาตย์ตรีในปีนั้นด้วย

ถึง พ.ศ. ๒๔๕๖ ได้รับพระราชทานสัญญาบัฏเลื่อนขึ้นเปนพระประมูลธนรักษ์ ต่อมาอิกปี ๑ ถึง พ.ศ. ๒๔๕๗ ได้รับพระราชทานยศเลื่อนขึ้นเปนอำมาตย์โท ถึง พ.ศ. ๒๔๕๙ ได้รับพระราชทานยศเลื่อนขึ้นเปนอำมาตย์เอก ถึง พ.ศ. ๒๔๖๐ ได้รับพระราชทานสัญญาบัฏเลื่อนเปนพระยาประมูลธนรักษ์

พระยาประมูลธนรักษ์รับราชการอยู่ในกระทรวงศึกษาธิการตั้งแต่เปนพนักงารเบิกจ่าย แล้วได้เลื่อนตำแหน่งขึ้นโดยลำดับ ในที่สุด ได้เปนผู้ช่วยปลัดทูลฉลองกระทรวงศึกษาธิการ ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิศริยาภรณ์มาเปนลำดับ นับชั้นสูงที่สุดซึ่งได้รับพระราชทาน คือ ช้างเผือกชั้นที่ ๓ ตริตาภรณ์ มงกุฏสยามชั้นที่ ๓ ตริตาภรณ์ แลตติยจุลจอมเกล้าวิเศษ กับทั้งเหรียญจักรพรรดิมาลา แลเหรียญที่รฦกในงารพระราชพิธีต่าง ๆ ตามบรรดาศักดิ์อิกหลายประการ

พระยาประมูลธนรักษ์ได้แต่งงารกับคุณหญิงพินเมื่อ พ.ศ. ๒๔๒๘ มีบุตรด้วยกัน ๖ คน คือ

๑นายผึ่ง ผโลประการ

๒นายเจ๊ก ผโลประการ ถึงแก่กรรมแล้ว

๓นายเนื่อง ผโลประการ ถึงแก่กรรมแล้ว

๔นายปุ่น ผโลประการ

๕นายเปล่ง ผโลประการ

๖นายสมบุญ ผโลประการ

ถึง พ.ศ. ๒๔๖๕ พระยาประมูลธนรักษ์ป่วยเปนโรคเรื้อรังอยู่หลายเดือน ในระหว่างป่วย มารับราชการบ้างหยุดบ้าง ภายหลัง อาการโรคนั้นกำเริบหนักขึ้น ถึงวันที่ ๘ พฤศจิกายน พ.ศ.๒๔๖๕ ก็ถึงแก่กรรม คำนวณอายุได้ ๖๕ ปี สิ้นประวัติพระยาประมูลธนรักษ์เท่านี้