ประชุมโคลงโลกนิติ/๐๑๑
หน้า ๗๘-๗๙
๑๑.
| มุหุตฺตมปิ เจ วิญฺญู | ปณฺฑิตํ ปยิรุปาสติ | |
| ขิปฺปํ ธมฺมํ วิชานาติ | ชิวฺหา สูปรสํ ยถา[ก] | |
| โลกนีติ ร., ธรรมนีติ ร., สุตวัฑฒนนีติ ร. | ||
| ก. คนใดใจฉลาดด้วย | ปัญญา | |
| ฟังนักปราชญ์จรรจา | ทั่วผู้ |
| แจ้งธรรมบัดเดี๋ยวมา | พลับซาบ ใจนา | |
| ดุจดั่งลิ้นอันรู้ | ทราบด้วยรสแกง | |
| สำนวนเก่า | ||
| ข. กษณเดียวชนผู้ว่อง | ไวญาณ ยอดแฮ | |
| เสพปราชญ์ผู้อาจารย์ | บอกสิ้น |
| เรียนธรรมะสืบสาร | สรรพศาสตร์ | |
| เร็วยิ่งเร็วดุจลิ้น | เร่งรู้รสแกง | |
| สำนวนเก่า | ||
| ค. ผู้เชื้อชาติว่องไว | ปรีชา | |
| เสพปราชญ์ธรรมศึกษา | รวดรู้ |
| ใดโดยประสงค์อา | รมณ์อื่น นะพ่อ | |
| ชิวหะรับรสรู้ | ทราบสิ้นดุจกัน | |
| สำนวนเก่า | ||
| ง. ผู้ใดใจฉลาดล้ำ | ปัญญา | |
| ได้สดับปราชญ์เจรจา | อาจรู้ |
| ยินคำบัดเดี๋ยวมา | ซับซาบ[ข] ใจนา | |
| คือมลิ้นคนผู้ | ทราบรู้รสแกง | |
| สมเด็จฯ กรมพระยาเดชาดิศร | ||
เชิงอรรถ
แก้ไขก คาถาหมายเลข ๑๑ เดิมไม่ปรากฏที่มา ได้อ้างตาม โลกนีติ ร., ธรรมนีติ ร., สุตวัฑฒนนีติ ร. ซึ่งมีคาถาตรงกัน แต่เขียนต่างไปบ้าง คือ
- ขิปฺปํ – สุตวัฑฒนนีติ ร., กรมศิลปากร (๒๕๓๙) ใช้ โส เว
ข ซับซาบ – สอนอ่าน (ร.ศ. ๑๒๖, ๒๔๖๕, ๒๔๗๕) ใช้ ซับทราบ; วัดพระเชตุพน (๒๕๑๗), นิยะดา (๒๕๓๘) ใช้ ทรับทราบ; อักขราภิธานศรับท์ (ค.ศ. ๑๘๗๓) ให้ความหมายของคำ "ทราบ" ไว้ว่า "ซึม, รู้, อาการที่ซึมอาบไปไม่ค้างอยู่ได้นั้น" ในที่นี้ ใช้ตามปัจจุบันซึ่งแยก "ทราบ" หมายความว่า "รู้"และ "ซาบ" ใช้กับคำว่า ซึมซาบ ซาบซึ้ง ซาบซ่าน
บทอธิบายศัพท์
แก้ไข- กษณ – ชั่วครู่ ครั้ง คราว
- มลิ้น – ลิ้น