ศุภมัสดุ ๑๑๖๖ มุสิกะสังวัจฉะระมาฆะมาศ ศุกะ
|
ปักษยปาฎิบท[วซ 1] ดฤษถีคุรุวาระ บริเฉทะกาลกำหนด พระบาท
|
สมเดจ์พระบรมราชาธิราชรามาธิบดี ศรีสินทรบรมมหา
|
จักรพรรดิราชาธิบดินทรธรนินทราธิราช รัตนากาศภาศ
|
กระวงษองคบรมาธิเบศ ตรีภูวเนศวรนารถนายกดิลกรัตน
|
ราชชาติอาชาวะไศรยสมุทยดโรมนต์สกลจักรวาฬาธิเบนทร
|
สุริเยทราธิบดินทรหริหรินทราธาดาธิบดี ศรีสุวิบุลคุณ
|
อักขนิตฤทธิฤทธีราเมศวรธรรม์มิกราชาธิราชเดโชไชยะพรหมเท
|
พาดิเทพตรีภูวนาธิเบศโลกะเชษฐวิสุทธิมกุฎประเทศคะตา
|
มหาพุทธางกูร บรมบพิตรพระพุทธิเจ้าอยู่หัว อันเสดจ์ปราบ
|
ดาภิเศกผ่านพิภพกรุงเทพทวาราวดีศรีอยุทธยา มหาดิลก
|
ภพนพรัตนราชธานีบุรีรมย เสดจ์ออกพระธี่นั่งบุษบกมาลามหา
|
จักรพรรดิพิมาน พร้อมด้วยหมู่มุกขมาตยามนตรีกระวิชาติ
|
ราชสุริวงษพงษพฤฒาโหราจารย เฝ้าเบี้องบาทบงกชมาศ จึ่ง
|
เจ้าพญาศรีธรรมราชเดชะชาติอำมาตยานุชิตรพิพิทวรวงษ[2]
|
พงษภักตยาธิเบศวราธิบดี ศรีรัตนราชโกษาธิบดีอภัย
|
พีรียบรากรมภาหุ กราบบังคมทูลพระกรรุณาด้วยข้อ
|
ความนายบุญศรี[3] ช่างเหลกหลวงร้องทุกข[4] ราชกล่าวโทษ
|
|
ใจความว่า อำแดงป้อม ภรรยานายบุญศรี ฟ้อง
|
หย่านายบุญศรี ๆ ให้การแก่พระเกษมว่าอำแดงป้อมนอก
|
ใจทำชู้ด้วยนายราชาอรรถแล้วมาฟ้องหย่านายบุญศรี ๆ ไม่
|
หย่า พระเกษมหาพิจารณาตามคำให้การนายบุญศรีไม่
|
พระเกษมพูดจาแพละโลมอำแดงป้อม แลพิจารณาไม่
|
เปน
|
|
เข้าด้วยอำแดงป้อม แล้วคัดข้อความมาให้ลู
|
กขุนสานหลวงปฤกษา ๆ ว่า เปนหญิงหย่าชาย ให้อำแดงป้อม
|
กับนายบุญศรีขาดจากผัวเมียกันตามกฎหมาย จึ่งทรงพระ
|
กรรุณาตรัสว่า หญิงนอกใจชายแล้วมาฟ้องหย่าชาย ลูกขุน
|
ปฤกษาให้หย่ากันนั้นหาเปน
|
|
ไม่ จึ่งมีพระราชโองการ
|
ตรัสสั่ง ให้เจ้าพญาพระคลังเอากฎหมายณสานหลวงมาสอบ
|
กับฉบับ
|
|
ได้ความว่า ชายหาผิดมิได้ หญิงขอหย่า
|
ท่านว่า เปนหญิงหย่าชาย หย่าได้ ถูกต้องกันทังสามฉบับ
|
จึ่งมีพระราชโองการมานพระบันทูลสูรสิงหนาทดำรัสว่า ฝ่าย
|
พุทธจักรนั้น พระไตรยปิฎกแปดหมื่นสี่พันพระธรรมขันธ์
|
อันสมเดจ์พระพุทธิเจ้าทรงพระมหากรรุณาประดิษฐานไว้ต่าง
|
พระองคได้เปนหลักโลกยสั่งสอนบรรพชิตบริษัษยแลฆราวาศ
|
บริษัษยได้ประฏิบัดิ[วซ 2] รู้ซึ่งทางศุคติภูมแลทุคติภูม แลพระ
|
ไตรยปิฎกธรรมนั้นฟั่นเฟีอนวิปริตผิดเพี้ยนไปเปนอันมาก ยาก
|
ที่จะเล่าเรียนเปนอายุศมพระพุทธสาศนาสืบไป ก็ได้อาราธนา
|
ประชุมเชีญพระราชาคณะทังปวง มีสมเดจ์พระสังฆราชแล
|
พระธรรมอุดมพระพุทธโฆษาจารยเปนประธาน ฝ่ายราชบัณ
|
ฑิตยนั้น พญาธรรมปรีชาเปนต้น ให้ทำสังคายนายชำระพระ
|
ไตรยปิฎกสอบใส่ด้วยอรรฐกะถาฎีกาให้ถูกต้องตามพระพุทธ
|
บัญหญัติ พระไตรยปิฎกจึ่งค่อยถูกถ้วนผ่องใสขึ้นได้ เปน
|
ที่เล่าเรียนง่ายใจแก่กลบุตรสืบไปภายหน้า ก็เปนพุทธ
|
การกธรรมกองการกุศลอันประเสริฐแล้ว แลฝ่ายข้างอาณา
|
จักรนี้ กระษัตรผู้จดำรงแผ่นดินนั้นอาไศรยซึ่งโบราณราชนิติ
|
กฎหมายพระอายการอันกระษัตรแต่ก่อนบัญหญัติไว้ได้เปน
|
บันทัดถาน จึ่งพิภากษาตราสีนเนี้อความราษฎรทังปวงได้โดย
|
ยุติธรรม แลพระราชกำหนดบทพระอายการนั้นก็ฟั่นเฟีอน
|
วิปริตผิดซ้ำต่างกันไปเปนอันมาก ด้วยคนอันโลภหลงหา
|
ความลอายแก่บาปมิได้ ดัดแปลงแต่งตามชอบใจไว้พิภากษาภา
|
ให้เสียยุติธรรมสำหรับแผ่นดินไปก็มีบ้าง จึ่งทรงพระ
|
กรรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมจัดข้าทูลลอองทุลี
|
พระบาทที่มีสะติปัญญา ได้
|
อาลักษณ
|
ขุนสุนทรโวหารผู้ว่าที่พระอาลักษณ
|
๑
|
|
๔
|
|
๑๑ คน[5]
|
ขุนสาระประเสรีฐ
|
๑
|
ขุนวิเชียรอักษร
|
๑
|
ขุนวิจิตรอักษร
|
๑
|
ลูกขุน
|
ขุนหลวงพระไกรสี
|
๑
|
|
๓
|
พระราชพินิจใจราชบหลัด[6]
|
๑
|
หลวงอัถยา
|
๑
|
ราชบัณฑิตย
|
พระมหาวิชาธรรม
|
๑
|
|
๔
|
ขุนศรีวรโวหาร
|
๑
|
นายพิม
|
๑
|
นายด่อนบาเรียน[7]
|
๑
|
ชำระ[8] พระราชกำหนดบทพระอายการอันมีอยู่ในหอหลวง
|
ตั้งแต่พระธรรมสาตรไป ให้ถูกถ้วนตามบาฬี แลเนี้อความมิให้
|
ผิดเพี้ยนซ้ำกันได้ จัดเปนหมวดเปนเหล่าเข้าไว้ แล้ว
|
ทรงพระอุสาหทรงชำระดัดแปลงซึ่งบทอันวิปลาดนั้นให้ชอบ
|
โดยยุติธรรมไว้ ด้วยพระไทยทรงพระมหากรรุณาคุณจให้
|
เปนประโยชน์แก่กระษัตรอันจดำรงแผ่นดินไปในภายหน้า
|
ครั้นชำระแล้ว ให้อาลักษณชุบเส้นมึก[9] สามฉบับ ไว้ห้องเครื่อง
|
ฉบับหนึ่ง ไว้หอหลวงฉบับหนึ่ง ไว้ณสานหลวงสำหรับลูกขุน
|
ฉบับหนึ่ง ปิดตรา
|
|
ทุกเล่มเปนสำคัญ ถ้าพระ
|
|
เชีญพระสมุดพระราชกำหนดบทพระอายการออกมา
|
พิภากษากิจคดีใดใด ลูกขุนทังปวงไม่เหนปิดตรา
|
|
|
สามดวงนี้ใซ้[วซ 3] อย่าให้เชื่อฟังเอาเปนอันขาดทีเดียว
|
- ↑ ประกาศพระราชปรารภนี้ปรากฎมีอยู่ในหน้าต้นแห่งฉะบับหลวงทุกฉะบับ เว้นแต่ฉะบับใดมีตัวบทกฎหมายยืดยาวซึ่งต้องเขียนเป็นหลายเล่มต่อ ๆ กันแล้ว ประกาศนี้จึ่งเขียนฉะเพาะในตอนต้นแห่งเล่มที่ ๑ แต่เล่มเดียว ณ ที่นี้พิมพ์ตามต้นฉะบับหลวง L1 คือ ตามฉะบับที่มีพระธรรมสาตรเขียนไว้ด้วย
- ↑ บางฉะบับว่า พิพิธวงษ หรือ พิพิทธวรวงษ
- ↑ บางฉะบับเขียนว่า บุญสี
- ↑ ต้นฉะบับเขียนว่า ทุคราช ฉะบับอื่นว่า ทุกขราช บ้าง ทุกคราช บ้าง
- ↑ บางฉะบับว่า เข้ากัน ๑๑ คน
- ↑ บางฉะบับว่า ราชรักษาบลัด
- ↑ บางฉะบับว่า บเรียน
- ↑ บางฉะบับว่า ให้ชำระ
- ↑ บางฉะบับว่า หมึก
อ้างอิงผิดพลาด: มีป้ายระบุ <ref>
สำหรับกลุ่มชื่อ "วซ" แต่ไม่พบป้ายระบุ <references group="วซ"/>
ที่สอดคล้องกัน