วรรณกรรมต่างเรื่อง/เรื่องที่ 2
- โดย คุณสุวรรณ
มีผู้ได้ไต่ถามแลเตือนมาเนือง ๆ ว่า เหตุใดหอพระสมุดฯ จึงไม่พิมพ์บทละครของคุณสุวรรณ เหตุนั้นก็บอกได้โดยง่ายว่า เพราะหอพระสมุดฯ หาฉบับยังไม่ได้ จึงมิได้พิมพ์ มาบัดนี้ หาฉบับได้ หอพระสมุดฯ จึงพิมพ์บทละครของคุณสุวรรณทั้ง ๒ เรื่องไว้ในสมุดเล่มนี้ให้ได้อ่านกันตามปรารถนา
แต่ผู้ที่ยังไม่ทราบเค้ามูลเรื่องบทละครของคุณสุวรรณเห็นจะมีในชั้นนี้มากด้วยกัน ถ้าไม่อธิบายให้ทราบ น่าจะพากันเห็นเป็นการแปลกประหลาดที่หอพระสมุดฯ เอาหนังสือเช่นนี้มาพิมพ์ เพราะที่แท้เป็นบทบ้าแต่ง มิใช่บทละครอย่างปรกติ เพราะฉะนั้น จำจะต้องชี้แจงให้ทราบเรื่องเดิมแลข้อขำของบทละครคุณสุวรรณเสียก่อน
คุณสุวรรณผู้แต่งบทละคร ๒ เรื่องนี้เป็นธิดาพระยาอุไทยธรรม (กลาง) ราชินิกุลบางช้าง มีอุปนิสัยใจรักการแต่งกลอนมาแต่ยังเด็ก ได้ถวายตัวทำราชการฝ่ายในตามเหล่าสกุลเมื่อในรัชกาลที่ ๓ อยู่ที่ตำหนักพระเจ้าลูกเธอ กรมหมื่นอัปสรสุดาเทพ ในชั้นนั้น คุณสุวรรณได้แต่งกลอนเพลงยาวเป็นนิราศเรื่องกรมหมื่นอัปสรฯ ประชวร[1] ยังปรากฏอยู่เรื่อง ๑ นอกจากเพลงยาวนิราศแลบทละครที่พิมพ์ในสมุดเล่มนี้ กลอนของคุณสุวรรณคงมีเรื่องอื่นอีก แต่ยังหาพบไม่ เมื่อกรมหมื่นอัปสรฯ สิ้นพระชนม์แล้ว คุณสุวรรณก็อยู่ในพระราชวังต่อมา แต่ไม่ปรากฏว่า ทำราชการในตำแหน่งพนักงานใด
คุณสุวรรณมามีชื่อเสียงโด่งดังเมื่อรัชกาลที่ ๔ เหตุด้วยเสียจริต แต่ไม่คลั่งไคล้อันใด เป็นแต่ฟุ้งไปในกระบวนแต่งกลอน จึงแต่งบทละคร ๒ เรื่องที่พิมพ์ในสมุดเล่มนี้ เรียกกันว่า เรื่องพระมะเหลเถไถ เรื่อง ๑ กับอุณรุทร้อยเรื่อง อีกเรื่อง ๑ เล่ากันมาว่า คุณสุวรรณอยู่เรือนที่แถวนอก ใครไปหา ถ้าบอกว่า อยากจะฟังบทละครที่แต่งใหม่ คุณสุวรรณก็ว่าบทละคร ๒ เรื่องนี้ให้ฟังโดยจำไว้ได้แม่นยำ ผู้ที่ได้ฟังเห็นขบขันก็พากันชอบ ที่จำได้บ้างก็มาว่าให้ผู้อื่นฟังต่อ ๆ มา เพราะฉะนั้น บทละครของคุณสุวรรณจึงแพร่หลาย พวกผู้ดีชาววังจำกันได้มากบ้างน้อยบ้างแทบจะไม่เว้นตัว แต่ที่ได้จดไว้เป็นตัวอักษรนั้นน้อยแห่ง ครั้นนานมา จึงหาฉบับยาก
คุณสุวรรณถึงแก่กรรม[2] เมื่อต้นรัชกาลที่ ๕ แต่บทละครของคุณสุวรรณยังมีผู้จำได้เป็นตอน ๆ แลว่าให้กันฟังสืบต่อมา พึ่งพบฉบับที่ได้เขียนไว้ที่ได้มาพิมพ์ในสมุดเล่มนี้
บทละครของคุณสุวรรณที่เป็นของแปลกนั้น คือ:– บทละครเรื่องพระมะเหลเถไถ คุณสุวรรณแต่งเป็นภาษาบ้างไม่เป็นภาษาบ้างปะปนกันไปแต่ต้นจนปลาย แต่ใครอ่านก็เข้าใจความได้ตลอดเรื่อง ความขบขันอยู่ที่ตรงข้อนี้ ส่วนบทละครอุณรุทร้อยเรื่องนั้น คุณสุวรรณเกณฑ์ให้ตัวบทในละครเรื่องต่าง ๆ มารวมกันอยู่ในเรื่องเดียว ถ้าดูโดยกระบวนความ อยู่ข้างจะเลอะ แต่ไปดีทางสำนวนกลอนกับแสดงความรู้เรื่องละครต่าง ๆ กว้างขวาง เพราะในสมัยนั้น บทละครยังมิได้พิมพ์ คุณสุวรรณคงต้องพยายามมากทีเดียว จึงได้รู้เรื่องละครต่าง ๆ มากถึงเพียงนั้น แต่มีอยู่บท ๑ ในอุณรุทร้อยเรื่องของคุณสุวรรณซึ่งควรสรรเสริญในกระบวนความว่า เป็นความคิดแปลกดี คือ บทจำแลงตัวซึ่งพิมพ์อยู่หน้า ๔๙ ในสมุดเล่มนี้
กรรมการหอพระสมุดฯ หวังใจว่า เมื่อท่านทั้งหลายได้ทราบเค้ามูลของบทละครคุณสุวรรณดังแสดงมา คงจะพอใจอ่านบทละครของคุณสุวรรณทั่วกัน
- หอพระสมุดวชิรญาณ
- วันที่ ๑๔ มกราคม พ.ศ. ๒๔๖๓
| ช้าปี่ | ||
| ๏ เมื่อนั้น | พระมะเหลเถไถมะไหลถา | |
| สถิตยังแท่นทองกะโปลา | สุขาปาลากะเปเล | |
| วันหนึ่งพระจึงมะหลึกตึก | มะเหลไถไพรพรึกมะรึกเข | |
| แล้วจะไปเที่ยวชมมะลมเต | มะโลโตโปเปมะลูตู | |
| ตริแล้วพระมะเหลจึงเป๋ปะ | มะเลไตไคลคละมะหรูจู๋ | |
| จรจรัลตันตัดพลัดพลู | ไปสู่ปราสาทท้าวโปลา | |
| ฯ ๖ คำ ฯ เพลงช้า | ||
| ร่าย | ||
| ๏ ครั้นถึงจึงเข้าตะหลุดตุด | ก้มเกล้าเค้าคุดกะหลาต๋า | |
| มะเหลไถกราบไหว้ทั้งสองรา | จึงแจ้งกิจจามะเลาเตา | |
| ด้วยบัดนี้ตัวข้ามะเหลเถ | ไม่สบายถ่ายเทกะเหงาเก๋า | |
| จะขอลาสองราหน้าเง้าเค้า | เที่ยวมะไลไปเป่าพนาวัน | |
| ฯ ๔ คำ ฯ | ||
| ๏ เมื่อนั้น | ท่านท้าวโปลากะปาหงัน | |
| กับนางตาลากะปาลัน | ได้สดุบตรุบหันมะเลเท | |
| มะลอกทอกบอกว่าจะลาไป | พนาปำทำไมจะไพล่เผล | |
| มะเลอเตอเป๋อเปื้อนเที่ยวเชือนแช | จึงตรัสห้ามมะเหลเถมะเลทา | |
| เจ้าอย่าไปไชเชกะเปลู | จงเอ็นดูพ่อเถิดมะไหลถา | |
| พระมะเหลไถเฝ้ามะเลาชา | ก็จำให้ลูกยามะลาปอง | |
| ฯ ๖ คำ | ||
| ๏ เมื่อนั้น | มะเหลไถทูลลามาหงองก๋อง | |
| จึงตรัสสั่งเสนากะจารอง | ให้ผูกม้าปาป๋องกะงึงกึง | |
| ฯ ๒ คำ ฯ | ||
| ๏ บัดนั้น | เสนารับสั่งกะงังกึ่ง | |
| ไม่นั่งนิ่งวิ่งไปมะลึงตึง | มะลันตันครั้นถึงจึงบอกกัน | |
| ว่าบัดนี้มีรับสั่งมะเหลเถ | ให้ผูกม้าปาเปกะหงันกั๋น | |
| จะเสด็จเตร็จเตร่มะเลตัน | ว่าแล้วชวนกันมะแลงแตง | |
| ฯ ๔ คำ ฯ | ||
| ยานี | ||
| ๏ ผูกเบาะอานพานหน้ามะเหลาะเตาะ | เข็มสลักปักเปาะกะแง๋งแก๋ง | |
| เตรียมทั้งพหลพลแปงแมง | แล้วไปทูลแถลงมะแรงตา | |
| ฯ ๒ คำ ฯ | ||
| ร่าย | ||
| ๏ เมื่อนั้น | พระมเหลเถไถมะไหลถา | |
| ได้ฟังเสเนาทะเลาปา | เสด็จมาที่สรงมะลงโช | |
| ฯ ๒ คำ ฯ เสมอ | ||
| โทน | ||
| ๏ สระสรงทรงสุคนธ์ปนตลึก | ลูบไล้ไป่ปึกกะโง๋โก๋ | |
| สนับเพลาเชิงไชกะไรโจ | ภูษาสีสะโรกะโปลัน | |
| เจียรบาดปักทองกะลองเต็ด | ปั้นเหน่งเพชรสายสอดจรอดฉัน | |
| ฉลององค์อย่างน้อยกะปอยลัน | มะลวงชวงปวงปันคั่นทองกร | |
| มงกุฎแก้วแวววาบมะราบรับ | กรรเจียกจันปันกับมะหลอนฉอน | |
| ธำมรงค์จินดากะราชอน | ตลุดฉุดอรชรมะลอนชัน | |
| ดูเลือบเชือบเหลือบแลกะโปงโลง | งามดังปังโปงกำงั๋นกั๋น | |
| กะงวยกวยฉวยพระแสงมะแรงตัน | มอระตอก็รันขึ้นอาชา | |
| ฯ ๘ คำ ฯ เชิดฉิ่ง | ||
| ร่าย | ||
| ๏ พร้อมหมู่โยธาพะลาแหน | พลาหับนับแสนแน่นหนา | |
| ได้ฤกษ์เลิกพหลมะลนทา | ออกจากภารากะปาโล | |
| ฯ ๒ คำ ฯ กราว | ||
| ชมดง | ||
| ๏ พระชมเขาเนาเนินกะหรกกก | รุกขชาติดาษดกมะโหลโต๋ | |
| มะลาตันสาระพันกะลันโป | กะลาปียี่โถมะโยตัน | |
| มะโยติงปริงปรางลางสาบ | ลางสาดหาดหาบมะหลันปั๋น | |
| มะลันปีสีเสียดประเหยียดกัน | ประยงค์แก้วแถวพันมะลันดา | |
| มาลีดวงพวงช่อมะลอชร | มาลีชาดมาดซ้อนมะรอนฉา | |
| มะรินชิงจิงจ้อมะยอตา | มะยมเต็มเข็มลามะกาโล | |
| มะกาลิงปิงปุ่มกะทุ่มท้อน | กะทิงถินกลิ่นขจรมะลอนโหว | |
| มะลิวันมันโมกกะโหลกโก | กุหลาบแกมแนมโยทกาลี | |
| กาหลงชงโคมะโยแป๋ว | มะโยปมนมแมวมะแลวฉี | |
| มะลัยฉาวสาวหยุดมะลุดลี | มะลิลาสารภีมะลีโช | |
| พระชมปักษากะลาชอน | กะลาฉินบินว่อนกะล่อนโฉ | |
| กะลิงเฉียบเหยียบแต้วเค้าแมวโม | เค้าเมงหมิ่นผินโผพะโวตา | |
| พะวาติบจิบจาบคาบไข่ | ขาบเคียงเขาไฟไถลถา | |
| ถลาโถมโจมจับมารับกา | รับกันจำพันจากะสาลม | |
| กะสาเล่นเบญจวันมะลันปี | มะลันโปโนรีมะลีสม | |
| มะลาโสนโกญจากะทาทม | กะทาเทืองเงื่องงมมะลมปา | |
| มะลาปิงคลิ้งโคลงอีโลงแล่น | อีลุ้มลี้อีแอ่นกะแรนฉา | |
| กะเรียนฉาบคาบคั้นมะรันบา | มาร่อนบินกินหว้ามะลาแชง | |
| มะลาชัดสัตวากระสาสูง | กระแสเสียงเถียงยูงกะรูงแฉ่ง | |
| กะรอกฉวยกล้วยไม้ดูไวแวง | ดุเหว่าหวานขานแข่งระแวงวัง | |
| ระเวงแว่วแจ้วเจื้อยระเรื่อยร้อง | ระเรื่อยรี่มี่ก้องมะลองกั๋ง | |
| มะเลียบกิ่งทิ้งถ่อนมะลอนกัง | มะเล่นกิ่งชิงรังมะลังโต | |
| มาโลดเต้นเม่นหมีชะนีบ่าง | ชะนีแบดแรดช้างกะงางโก๋ | |
| กะแหงนเกยเสยแทงทะโยงโย | ทะยานโยกโศกโสทะโลเป | |
| ทลายป่นกล่นเกลื่อนทะเลือนเท่า | ถลาโถมถล่มเท้าทะเลาเส | |
| ถลันสำถลำสวบระยวบเย | ระยำทับเทมะเลทอน | |
| มะไลโทโคถึกมฤคี | มฤคาพาชีมะหลอนฉอน | |
| มาลบเชือเสือสิงห์มหิงส์จร | มหาใจไกรสรมะลอนชา | |
| ฯ ๒๘ คำ ฯ เชิด | ||
| สมิงทอง | ||
| ๏ เมื่อนั้น | พระมะเหลเถไถมะไหลถา | |
| เพลิดเพลินฤทัยมะไลทา | ลืมทุกข์สุขามะลาจี | |
| ละเลิงจนสนธยาหัสดง | หัสดับลับลงคีรีศรี | |
| พระจึงมีสิงหนาทประภาษพี | สั่งพวกเสนีมะลีทา | |
| ให้ยับยั้งพหลกะรนจง | กะร้อมชอมล้อมวงมะรงฉา | |
| แล้วให้ช่วยกันมะรันทา | มะเรทับพลับพลาพนาลี | |
| ฯ ๖ คำ ฯ | ||
| ร่าย | ||
| ๏ บัดนั้น | เสนารับสั่งมาลังปี๋ | |
| มะลุกปุกคุกเข่ามะเลาตี | มะรันทังดังมีมะลีทา | |
| เกณฑ์กันฟันแฝกมะแลกแจง | คัดขุดลุดแชงมะแลงฉา | |
| กะรับชับสรรพเสร็จมะเร็จตา | สำเร็จตามบัญชามะลาเท | |
| ฯ ๔ คำ ฯ เจรจา | ||
| ๏ เมื่อนั้น | พระมเหลเถไถมะไหลเถ | |
| เสด็จขึ้นพลับพลามะลาเท | มะไหลถอนนอนเอ้ทะเวกา | |
| ฯ ๒ คำ ฯ | ||
| ช้า | ||
| ๏ เทวศกายคายคันรัญจวน | ร้อนใจใคร่ครวญหวนหา | |
| หวนโหยโดยดิ้นในวิญญา | วิญญากจากปรามะราโท | |
| มาแรมทางกลางป่าพนาดร | พนาแดนศิงขรมะยอนโฉ | |
| มาเย็นเฉื่อยเรื่อยร้างน้ำค้างโพร | น้ำค้างพรมลมโวมะโรตอน | |
| มารื่นต่างนางในรำไพพัด | รำเพยเพียงเคียงรัตน์ปัจถรณ์ | |
| ประทมที่ศรีใสจะไลชอน | จนหลับชิดสนิทนอนมะลอนชา | |
| ฯ ๘ คำ ฯ ตระ | ||
| ยานี | ||
| ๏ มาจะกล่าวบทไป | ถึงท้าวหัสไนยมะไหลถา | |
| สถิตที่วิมานมะลานชา | กายารุ่มร้อนมะลอนจี | |
| จึงเล็งทิพเนตรมะเลดป่า | ในชมพูแผ่นหล้ามะลาถี | |
| เห็นพระมะเหลเถทะเวที | มาแรมร้างค้างที่มะลีไช | |
| เพราะไม่มีคู่จรูสม | เสวยรมย์ราชามะลาไส | |
| ผู้เดียวเปลี่ยวองค์มะลงไต | จำเราจะให้มะไลทา | |
| อันลูกท้าวไทมะไลที | เลิศล้ำนารีมะลีถา | |
| ชื่อนางตะแลงแกงมะแลงกา | วาสนาควรคู่มะลูตอง | |
| อัมรินทร์จินตนาแล้วลาเชด | เหาะระเห็จจากวิมานมะลานถอง | |
| มายังกรุงไกรมะไลทอง | โดยจิตคิดปองมะรองแทง | |
| ฯ ๑๐ คำ ฯ เหาะ | ||
| ร่าย | ||
| ๏ ครั้นถึงซึ่งพารามะลาตั๋ง | โกสีย์ลงยังมะลังแต๋ง | |
| เข้าไปในปรางค์มะรางแชง | อุ้มองค์ตะแลงแกงตะแลงมา | |
| ฯ ๒ คำ ฯ | ||
| ๏ เหาะลิ่วปลิวฟ้ามาฉับพลัน | ถึงพลับพลาสุวรรณมะลันถา | |
| วางองค์ลงใกล้มะไลชา | อัมราพินิจมะลิดจู | |
| ฯ ๒ คำ ฯ | ||
| ชมโฉม | ||
| ๏ งามดังสุริยันมะลันตอน | เคียงดวงศศิธรมะลอนฉู | |
| จะดูไหนวิไลกะไรตู | สมสองครองคู่จะลูเจ | |
| ดูโฉมตะแลงแกงแมลงกัด | งามดังเพชรรัตน์มะลัดเถ | |
| งามพระมเหลไถมะไลเท | ดังสุวรรณอันเอละเลทา | |
| สมวงศ์ทรงศักดิ์จักรพรรดิ์ | สมเชื้อเนื้อกษัตริย์มะลัดถา | |
| สมทรงคงครองกะรองปา | เป็นมหาจรรโลงมะโรงกี | |
| แล้วท้าวหัสนัยน์มะไลถา | ก็ออกจากพลับพลาพนาศรี | |
| สำแดงแผลงอิทธิ์ฤทธี | ไปสู่ที่วิมานมะลานทา | |
| ฯ ๘ คำ ฯ เชิด | ||
| ร่าย | ||
| ๏ เมื่อนั้น | พระมะเหลเถไถมะไหลถา | |
| ผวาตื่นฟื้นจากมะรากปา | เห็นนางกัลยามะลาที | |
| ฯ ๒ คำ ฯ | ||
| ชมโฉม | ||
| ๏ พระเพ่งพินิจมะลิดตัก | ประไพพักตร์เพียงจันทร์มะลันถี | |
| อรชรอ้อนแอ้นมะแรนจี | เลิศล้ำนารีมะลีทา | |
| ฤๅหนึ่งนางในมะไลจึก | พระไพรพฤกษ์พระไทรมะไลต๋า | |
| แกล้งจำแลงแปลงกายมะไลทา | มาหลอกเล่นเห็นมามะลาตม | |
| ฤๅหนึ่งยักษ์ขินีผีไพร | มาคิดปองลองใจมะไลถม | |
| จึงทรงโฉมโสภามะลางม | จำจะปลุกชวนชมขึ้นลมปู | |
| ฯ ๖ คำ ฯ | ||
| ร่าย | ||
| ๏ คิดพลางทางอิงมะลิงออง | ค่อยประคองปลุกนางมะลางฉู | |
| เจ้างามชื่นตื่นเถิดมะเลิศตู | แล้วเล้าโลมโฉมตรูมะลูเตา | |
| ฯ ๒ คำ ฯ | ||
| ๏ เมื่อนั้น | โฉมนางตะแลงแกงมะแลงเก๋า | |
| ลืมเนตรเห็นองค์มะลงเทา | นงเยาว์เคืองขัดปัดกร | |
| เออไฉนไยทำกะลำกัก | มาหาญหักไม่เกรงมะเลงฉอน | |
| ข้าอยู่ถึงภารากะลาตอน | ไปลักพามาชอนมะลอนไชย | |
| ฯ ๔ คำ ฯ | ||
| ๏ เมื่อนั้น | พระมะไหลไถเถมะเหลไถ | |
| ได้ฟังพจนามะลาไท | ภูวไนยจึงมีมะลีทา | |
| ฯ ๒ คำ ฯ | ||
| โอ้โลม | ||
| ๏ โฉมเฉลา | พี่จะเล่าให้แจ้งมะแลงก๋า | |
| เดิมทีพี่จากมะรากกา | มาเที่ยวเล่นป่ามะลาไช | |
| พอค่ำย่ำแสงมะแลงชอน | พี่ดะหลุดหยุดนอนมะลอนไฉ | |
| เป็นกุศลดลจิตมะลิดไท | เคียงได้เคียงคู่มะลูทอง | |
| ชะรอยว่าเทวัญมะลันที | อุ้มองค์มารศรีมาสมสอง | |
| จึงได้ประสบมะลบออง | นวลน้องเจ้าอย่าเขินมะเลินใจ | |
| ฯ ๖ คำ ฯ | ||
| ร่าย | ||
| ๏ เมื่อนั้น | โฉมนางตะแลงแกงมะแลงไก๋ | |
| ได้ฟังถ้อยคำมะลำไท | ทรามวัยจึงตอบมะลอบที | |
| ไปว่าเอาเทวัญมะลันตู | เหมือนหนึ่งใครไม่รู้มะลูถี | |
| เมื่อครั้งไรใครพามะลาชี | ภูมีเก็บเอามาเลาตา | |
| แล้วนางแค้นขัดมะลัดตอน | เคืองค้อนภูวไนยมะไหลถา | |
| น้อยฤๅนั่นน่าเชื่อมะเรือปา | มาเศกแสร้งแกล้งว่ากะลาเกา | |
| ฯ ๖ คำ ฯ | ||
| ๏ เมื่อนั้น | พระมะไหลไถเถมะเหลเถา | |
| เห็นนางกัลยามะลาเตา | จึงตรัสโลมเล้ามะเลาปอน | |
| ฯ ๒ คำ ฯ | ||
| ชาตรี | ||
| ๏ ดูก่อนโฉมตรูมะลูถี | เวทีมิเชื่อมะเหลือถอน | |
| อันพระอุณรุทมะลูดชอน | เทวาก็พาจรมะลอนเกา | |
| ไปสมสร้อยอุษามะลาตึก | โฉมยงจงนึกมะลึกเก๋า | |
| นี่บุญของพี่ยามะลาเตา | จึงพาเจ้ามาสมมะลมเต | |
| ว่าพลางทางถดมะหลดติด | อย่าอายเอียงเบี่ยงบิดมะลิดเป๋ | |
| นางป้องปัดหัตถามะลาเท | มะโลโตโปเปมะเลตุง | |
| สองภิรมย์ชมเชยมะเลยปม | สำราญรมย์รื่นเริงมะเลิงตุ๋ง | |
| สัพยอกหยอกเย้ามะเลาชุง | สมสวาดิ์มาดมุ่งมะลุงแชง | |
| ฯ ๘ คำ ฯ โลม | ||
| ร่าย | ||
| ๏ ครั้นรุ่งรางส่างแสงมะแลงทอง | สกุณาร่าร้องมะรองแฉ่ง | |
| พระตื่นจากไสยาศน์นลาตแทง | ชวนองค์ตะแลงแกงมะแลงกง | |
| สระสรงพักตรามะลาเต็ด | สรรพเสร็จออกจากมะลากก๋ง | |
| พร้อมหมู่ทหารมะลานปง | ก้มเกล้าเค้าคงมะลงแตง | |
| พระจึงมีสิงหนาทมะลาดจู | เหวยหมู่ทหารมะลานแฉง | |
| จงตรวจเตรียมโยธามะลาแกง | ตามตำแหน่งของใครมะไลที | |
| ฯ ๖ คำ ฯ | ||
| ๏ บัดนั้น | เสนารับสั่งมะลังปี๋ | |
| ต่างชะแง้แลดูมะลูจี | พาทีเบี้ยวบุ้ยมะลุยตุง | |
| แล้วมาเร่งรัดจัดเจา | พร้อมพรั่งดังเก่ามะเลาปุ๋ง | |
| คอยพระมะเหลไถมะไลทุง | ต่างนายหมายมุ่งจะลูงทา | |
| ฯ ๔ คำ ฯ | ||
| ๏ เมื่อนั้น | พระมเหลไถมะไหลถา | |
| ชวนนางตะแลงแกงมะแลงกา | ขึ้นทรงคชามะลากุย | |
| ออกจากพลับพลามะลาโท | ทวยหาญขานโห่ตะลุ๋ยปุ๋ย | |
| ดัดดั้นบั่นบุกปุกปุย | อีหลุกขลุกขลุยมะลุยปอย | |
| ฯ ๔ คำ ฯ เชิด | ||
| ๏ มาจะกล่าวบทไป | ถึงท้าวไทอสุรามะลาก๋อย | |
| มะรายกาดชาติเชื้อสะเรือดอย | สุราต้องกองกอยพะลอยไช | |
| เพราะลอบชมนางฟ้าสลาโสด | ศุลีซ้ำทำโทษมะโดดไข | |
| มาตัวขาดอาจองทะลงใจ | เที่ยวไล่จับสัตว์ไพรสะไรกุง | |
| สุรากินสิ้นซากมายากทุกข์ | กำลังอยากบากบุกมะลุกปุ๋ง | |
| มาแลปะมะเหลไถสะไรชุง | สุราชาติมาดมุ่งมะรุงแชง | |
| มราชักยักษ์ย่องมาลองดู | มาลอบด้อมค้อมอยู่พะดูแถง | |
| พอได้ทีลีลามมะหามแทง | มะฮึกทำสำแดงแทลงกี | |
| ถลากายหมายมั่นมะลันจ้อง | มะเหลจับรับรองสะรองกี้ | |
| สุราก๋อยถอยท่ามะลารี | มะเหลรุกคลุกคลีประชีไช | |
| ประชิดชิงอาวุธยุทธนา | ยักษ์ทะนงทรงคทาตะลาไป๋ | |
| ตลบป้องคล่องแคล่วมะแลวไท | มะลวงทีหนีไล่มะไลทอง | |
| ฯ ๑๒ คำ ฯ เชิด | ||
- ↑ เพลงยาวนิราศของคุณสุวรรณ หอพระสมุดฯ ได้พิมพ์ในประชุมเพลงยาว ภาคที่ ๓ เมื่อ พ.ศ. ๒๔๖๓
- ↑ ข้าพเจ้าได้กล่าวในคำนำเพลงยาวคุณสุวรรณว่า ถึงแก่กรรมเมื่อรัชกาลที่ ๔ นั้นผิดไป