บันทึกรับสั่ง
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ
ประทาน
หม่อมราชวงศ์สุมนชาติ สวัสดิกุล
คำปรารภ
นางอนุพงศ์จักรพรรดิ (เป้า วินทวามร) เป็นแม่ที่รักและที่เคารพอย่างสูงสุดของลูกทุกคน แม่ได้เลี้ยงดูอบรมสั่งสอนลูกมาด้วยความเมตตากรุณาอย่างดียิ่ง ตลอดจนให้การศึกษา สมกับเป็นแม่ที่พร้อมด้วยคุณธรรมอันดีของลูกทั้งหลาย แม่ได้ป่วยเป็นโรคหัวใจพิการและไข้จับสั่น ได้รับการรักษาพยาบาลอยู่ ๘ วัน ก็ถึงแก่กรรมเมื่อวันที่ ๔ เมษายน พ.ศ. ๒๔๙๒ ที่บ้านถนนดำรงรักษ์ ส่วนจิตใจและการปฏิบัติของแม่ประกอบด้วยกุศลกรรมที่กระทำไว้ ย่อมตระหนักแก่บรรดาญาติมิตรของท่าน และพวกเพื่อน ๆ ของลูกหลานท่านทุกคนที่ได้รู้จักคุ้นเคยกับท่านมาแล้ว
ตั้งแต่แม่ได้ถึงแก่กรรม สอาด วัชราภัย มิตรที่เป็นญาติ ตั้งใจว่าจะทำสิ่งใดสิ่งหนึ่งเพื่อเป็นที่ระลึกให้แม่ หนังสือเล่มนี้จึ่งได้มีขึ้น ขอขอบคุณ.
- บุตรและธิดา
- ๑๙ กรกฎาคม ๒๔๙๓
ประวัติย่อ
นางอนุพงศ์จักรพรรดิ (เป้า วินทวามร) เกิดเมื่อ ๑ ๖ฯ ๖ ปีฉลู ตรงกับวันที่ ๓๐ เมษายน พ.ศ. ๒๔๐๘ ณ บ้านหลังพระราชวังเดิม (วังพระเจ้าตากสิน) จังหวัดธนบุรี เป็นบุตรของนายเผือก และนางเอี่ยม เมื่อ พ.ศ. ๒๔๓๐ ได้ทำการสมรสกับหมื่นอนุพงศ์จักรพรรดิ (รอด วินทวามร) มีบุตรและธิดาที่ยังมีชีวิตอยู่รวม ๖ คน คือ:—
- นายชวน วินทวามร
- นายชอบ วินทวามร
- นายชุบ วินทวามร
- นายจำรัส วินทวามร
- นางทองคำ สายะวงศ์
- นางอิ่ม ชุ่มม่วง
เมื่ออายุล่วงมาได้ถึง ๘๔ ปี ร่างกายก็อ่อนแอลง ได้ป่วยเป็นโรคหัวใจพิการและไข้จับสั่น ได้รับการรักษาพยาบาลอยู่ ๘ วัน ก็ถึงแก่กรรมเมื่อวันจันทร์ที่ ๔ เมษายน พ.ศ. ๒๔๙๒ เวลา ๖.๑๐ น. ที่บ้านถนนดำรงรักษ์ ศิริรวมอายุได้ ๘๔ ปี.
คำนำ
คุณสอาด วัชราภัย เพื่อนร่วมโรงเรียนของข้าพเจ้า ปรารภว่า ในการฌาปนกิจศพนางอนุพงศ์จักรพรรดิ (เป้า วินทวามร) มารดาของคุณชุบ วินทวามร ใคร่จะขอพิมพ์หนังสือ บันทึกรับสั่งสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ เพื่อแจกในงานนี้ ข้าพเจ้าเห็นว่าจะเป็นประโยชน์ จึงยินดีสนับสนุน
บันทึกรับสั่งสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ที่ประทานแก่ข้าพเจ้านี้ มีเรื่องต่าง ๆ ที่น่ารู้รวมอยู่ราว ๕๐ เรื่อง แต่ที่นำมาพิมพ์ในเล่มนี้มีเพียง ๒๔ เรื่อง ข้าพเจ้าจึงเรียกว่า ตอนที่ ๑ เพราะยังไม่หมด เหตุที่จะทำบันทึกนี้เนื่องมาจากข้าพเจ้าสนใจในวิชาวรรณคดี ประวัติศาสตร์ และโบราณคดีของไทย สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ เสด็จกลับจากเมืองปีนังมาประทับอยู่ ณ วังวรดิศ ได้โปรดฯ ให้ข้าพเจ้าเข้าเฝ้าเพื่อซักถามปัญหาที่ข้องใจในวิชาเหล่านี้ในเวลาเย็นระหว่าง ๑๖ ถึง ๑๘ นาฬิกาทุกวัน จึงได้ทำปัญหาขึ้นซัก เมื่อทรงตอบ ข้าพเจ้าก็บันทึกไว้ แล้วถวายให้ทอดพระเนตรทุกครั้ง ได้ทำสม่ำเสมอตลอดมาจนสิ้นพระชนม์
หนังสือรายเดือน วงวรรณคดี ได้ขอนำบันทึกรับสั่งนี้ไปลงพิมพ์เป็นประจำทุกเดือนเป็นเวลา ๓ ปีเต็ม ได้พิมพ์ไปแล้วราว ๓๕ เรื่อง แต่การพิมพ์คราวนี้มีเวลาจำกัด และข้าพเจ้าไม่มีเวลาพอที่จะชำระเรื่องต่าง ๆ ให้เรียบร้อยได้ จึงจำต้องพิมพ์ฉะเพาะที่มีอยู่ในเล่มนี้ก่อน การที่คุณสอาด วัชราภัย ได้จัดพิมพ์หนังสือนี้ขึ้น นับว่าเป็นประโยชน์และเป็นวิทยาทาน ข้าพเจ้าเชื่อว่า ท่านทั้งหลายที่ได้อ่านเรื่องต่าง ๆ เหล่านี้คงจะพอใจและอนุโมทนาทั่วกัน.
- สุมนชาติ สวัสดิกุล
- จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย
- ๑๕ มิถุนายน ๒๔๙๓
