บันทึกรับสั่งฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ประทานหม่อมราชวงศ์สุมนชาติ สวัสดิกุล

บันทึกรับสั่ง
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ
ประทาน
หม่อมราชวงศ์สุมนชาติ สวัสดิกุล

คำปรารภ

นางอนุพงศ์จักรพรรดิ (เป้า วินทวามร) เป็นแม่ที่รักและที่เคารพอย่างสูงสุดของลูกทุกคน แม่ได้เลี้ยงดูอบรมสั่งสอนลูกมาด้วยความเมตตากรุณาอย่างดียิ่ง ตลอดจนให้การศึกษา สมกับเป็นแม่ที่พร้อมด้วยคุณธรรมอันดีของลูกทั้งหลาย แม่ได้ป่วยเป็นโรคหัวใจพิการและไข้จับสั่น ได้รับการรักษาพยาบาลอยู่ ๘ วัน ก็ถึงแก่กรรมเมื่อวันที่ ๔ เมษายน พ.ศ. ๒๔๙๒ ที่บ้านถนนดำรงรักษ์ ส่วนจิตใจและการปฏิบัติของแม่ประกอบด้วยกุศลกรรมที่กระทำไว้ ย่อมตระหนักแก่บรรดาญาติมิตรของท่าน และพวกเพื่อน ๆ ของลูกหลานท่านทุกคนที่ได้รู้จักคุ้นเคยกับท่านมาแล้ว

ตั้งแต่แม่ได้ถึงแก่กรรม สอาด วัชราภัย มิตรที่เป็นญาติ ตั้งใจว่าจะทำสิ่งใดสิ่งหนึ่งเพื่อเป็นที่ระลึกให้แม่ หนังสือเล่มนี้จึ่งได้มีขึ้น ขอขอบคุณ.

  • บุตรและธิดา
  • ๑๙ กรกฎาคม ๒๔๙๓

  • นางอนุพงศ์จักรพรรดิ
  • (เป้า วินทวามร)

ประวัติย่อ

นางอนุพงศ์จักรพรรดิ (เป้า วินทวามร) เกิดเมื่อ ปีฉลู ตรงกับวันที่ ๓๐ เมษายน พ.ศ. ๒๔๐๘ ณ บ้านหลังพระราชวังเดิม (วังพระเจ้าตากสิน) จังหวัดธนบุรี เป็นบุตรของนายเผือก และนางเอี่ยม เมื่อ พ.ศ. ๒๔๓๐ ได้ทำการสมรสกับหมื่นอนุพงศ์จักรพรรดิ (รอด วินทวามร) มีบุตรและธิดาที่ยังมีชีวิตอยู่รวม ๖ คน คือ:—

  1. นายชวน วินทวามร
  2. นายชอบ วินทวามร
  3. นายชุบ วินทวามร
  4. นายจำรัส วินทวามร
  5. นางทองคำ สายะวงศ์
  6. นางอิ่ม ชุ่มม่วง

เมื่ออายุล่วงมาได้ถึง ๘๔ ปี ร่างกายก็อ่อนแอลง ได้ป่วยเป็นโรคหัวใจพิการและไข้จับสั่น ได้รับการรักษาพยาบาลอยู่ ๘ วัน ก็ถึงแก่กรรมเมื่อวันจันทร์ที่ ๔ เมษายน พ.ศ. ๒๔๙๒ เวลา ๖.๑๐ น. ที่บ้านถนนดำรงรักษ์ ศิริรวมอายุได้ ๘๔ ปี.

คำนำ

คุณสอาด วัชราภัย เพื่อนร่วมโรงเรียนของข้าพเจ้า ปรารภว่า ในการฌาปนกิจศพนางอนุพงศ์จักรพรรดิ (เป้า วินทวามร) มารดาของคุณชุบ วินทวามร ใคร่จะขอพิมพ์หนังสือ บันทึกรับสั่งสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ เพื่อแจกในงานนี้ ข้าพเจ้าเห็นว่าจะเป็นประโยชน์ จึงยินดีสนับสนุน

บันทึกรับสั่งสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ที่ประทานแก่ข้าพเจ้านี้ มีเรื่องต่าง ๆ ที่น่ารู้รวมอยู่ราว ๕๐ เรื่อง แต่ที่นำมาพิมพ์ในเล่มนี้มีเพียง ๒๔ เรื่อง ข้าพเจ้าจึงเรียกว่า ตอนที่ ๑ เพราะยังไม่หมด เหตุที่จะทำบันทึกนี้เนื่องมาจากข้าพเจ้าสนใจในวิชาวรรณคดี ประวัติศาสตร์ และโบราณคดีของไทย สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ เสด็จกลับจากเมืองปีนังมาประทับอยู่ ณ วังวรดิศ ได้โปรดฯ ให้ข้าพเจ้าเข้าเฝ้าเพื่อซักถามปัญหาที่ข้องใจในวิชาเหล่านี้ในเวลาเย็นระหว่าง ๑๖ ถึง ๑๘ นาฬิกาทุกวัน จึงได้ทำปัญหาขึ้นซัก เมื่อทรงตอบ ข้าพเจ้าก็บันทึกไว้ แล้วถวายให้ทอดพระเนตรทุกครั้ง ได้ทำสม่ำเสมอตลอดมาจนสิ้นพระชนม์

หนังสือรายเดือน วงวรรณคดี ได้ขอนำบันทึกรับสั่งนี้ไปลงพิมพ์เป็นประจำทุกเดือนเป็นเวลา ๓ ปีเต็ม ได้พิมพ์ไปแล้วราว ๓๕ เรื่อง แต่การพิมพ์คราวนี้มีเวลาจำกัด และข้าพเจ้าไม่มีเวลาพอที่จะชำระเรื่องต่าง ๆ ให้เรียบร้อยได้ จึงจำต้องพิมพ์ฉะเพาะที่มีอยู่ในเล่มนี้ก่อน การที่คุณสอาด วัชราภัย ได้จัดพิมพ์หนังสือนี้ขึ้น นับว่าเป็นประโยชน์และเป็นวิทยาทาน ข้าพเจ้าเชื่อว่า ท่านทั้งหลายที่ได้อ่านเรื่องต่าง ๆ เหล่านี้คงจะพอใจและอนุโมทนาทั่วกัน.

  • สุมนชาติ สวัสดิกุล
  • จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย
  • ๑๕ มิถุนายน ๒๔๙๓

สารบาญ
๑.
....................................................................................................................................................................................................................................................
๒.
....................................................................................................................................................................................................................................................
๓.
....................................................................................................................................................................................................................................................
๔.
....................................................................................................................................................................................................................................................
๕.
....................................................................................................................................................................................................................................................
๖.
....................................................................................................................................................................................................................................................
๑๓
๗.
....................................................................................................................................................................................................................................................
๑๗
๘.
....................................................................................................................................................................................................................................................
๑๙
๙.
....................................................................................................................................................................................................................................................
๒๐
๑๐.
....................................................................................................................................................................................................................................................
๒๓
๑๑.
....................................................................................................................................................................................................................................................
๒๕
๑๒.
....................................................................................................................................................................................................................................................
๒๖
๑๓.
....................................................................................................................................................................................................................................................
๒๗
๑๔.
....................................................................................................................................................................................................................................................
๒๘
๑๕.
....................................................................................................................................................................................................................................................
๒๙
๑๖.
....................................................................................................................................................................................................................................................
๓๗
๑๗.
....................................................................................................................................................................................................................................................
๓๙
๑๘.
....................................................................................................................................................................................................................................................
๔๐
๑๙.
....................................................................................................................................................................................................................................................
๔๒
๒๐.
....................................................................................................................................................................................................................................................
๔๒
๒๑.
....................................................................................................................................................................................................................................................
๔๔
๒๒.
....................................................................................................................................................................................................................................................
๔๕
๒๓.
....................................................................................................................................................................................................................................................
๔๖
๒๔.
....................................................................................................................................................................................................................................................
๔๖

บรรณานุกรม แก้ไข

  • สุมนชาติ สวัสดิกุล, หม่อมราชวงศ์. (2493). บันทึกรับสั่งสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ประทานหม่อมราชวงศ์สุมนชาติ สวัสดิกุล. พระนคร: โรงพิมพ์รุ่งนคร. [ที่ระลึกในงานฌาปนกิจศพนางอนุพงศ์จักรพรรดิ (เป้า วินทวามร) ณ เมรุวัดมกุฏกษัตริยาราม 19 กรกฎาคม 2493].
 

งานนี้ ปัจจุบันเป็นสาธารณสมบัติแล้ว เพราะลิขสิทธิ์ได้หมดอายุตามมาตรา 19 และมาตรา 20 ของพระราชบัญญัติลิขสิทธิ์ พ.ศ. 2537 ซึ่งระบุว่า

ถ้ารู้ตัวผู้สร้างสรรค์ ในกรณีที่ผู้สร้างสรรค์เป็นบุคคลธรรมดา
  1. ลิขสิทธิ์หมดอายุเมื่อพ้น 50 ปีนับแต่ผู้สร้างสรรค์ถึงแก่ความตาย
  2. ถ้ามีผู้สร้างสรรค์ร่วม ลิขสิทธิ์หมดอายุ
    1. เมื่อพ้น 50 ปีนับแต่ผู้สร้างสรรค์ร่วมคนสุดท้ายถึงแก่ความตาย หรือ
    2. เมื่อพ้น 50 ปีนับแต่ได้โฆษณางานนั้นเป็นครั้งแรก ในกรณีที่ไม่เคยโฆษณางานนั้นเลยก่อนที่ผู้สร้างสรรค์ร่วมคนสุดท้ายจะถึงแก่ความตาย
ถ้ารู้ตัวผู้สร้างสรรค์ ในกรณีที่ผู้สร้างสรรค์เป็นนิติบุคคล หรือถ้าไม่รู้ตัวผู้สร้างสรรค์
  1. ลิขสิทธิ์หมดอายุเมื่อพ้น 50 ปีนับแต่ได้สร้างสรรค์งานนั้นขึ้น
  2. แต่ถ้าได้โฆษณางานนั้นในระหว่าง 50 ปีข้างต้น ลิขสิทธิ์หมดอายุเมื่อพ้น 50 ปีนับแต่ได้โฆษณางานนั้นเป็นครั้งแรก